Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия институти спорт гимнастика машғулотининг

II.СПОРТ ГИМНАСТИКАСИДА МАШҒУЛОТЛАР1
ГИМНАСТИКАДА МАШҒУЛОТНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ


2.1. Асосий тушунчалар.
Гимнастикачиларни тайёрлаш бу ўқитиш (ўргатиш), тарбиялаш ҳамда функционал имкониятларни оширишнинг ягона жараёнидир.
Тайёргарликнинг шуғулланувчилардаги ҳаракат, функционал ёки ақлий фаолликнинг кўпроқ намоён бў лиши билан боғлиқ алоҳида турлари мавжуд: техник, жисмоний, руҳий, тактик ва назарий.
Мақсадга ёшналтириб тасир кўрсатиш натижасида гимнастикачининг тайёргарлиги муайян даражага кўтарилади.
Машғулот дарслари, мусобақалар, машғулотдан ҳамда мусобақадан ташқари тадбирлар, назарий дарслар ва ҳ.к. тайёргарлик шакллари ҳисобланади. Чизмада тайёргарликнинг асосий шакллари ва турлари кў рсатилган. Дарс турлари ва тайёргарлик шакллари орасидаги боғлиқлик рақамлар билан белгиланган. (1-расм).
Ҳар бир турига хос хусусиятларнинг батафсил тавсифи дарсликнинг тегишли бобларида берилган. (19, 20, 21, 22-бетларга қаранг).
Тайёргарликнинг сифат нуқтаи-назаридан мақсади мусобақаларда иштирок этиш ва Ўз натижаларини рақибларнинг ютуқлари билан солиштиришдан иборат. Тайёргарликнинг, жумладан, мусобақаларга тайёргарликнинг асосий шакли машғулотдир.
«Машғулот» тушунчасининг қамрови жуда кенг. Умуман олганда, бу гимнастикачиларни тайёрлашнинг турли босқичларида фойдаланиладиган махсус машқларни мунтазам қў ллашга асосланган ихтисослаштирилган жараён саналади. Машғулот жараёнида гимнастикачилар дастур материалларини (ҳажмий материал ва таснифий машқлар) Ўзлаштир адилар, психомотор сифатларнинг ривожланиши даражасини ошириб, организмнинг функционал ҳолатини яхшилайдилар. Тор ма`нода «машғулот» деганда гимнастикада мусобақаларга тайёрланиш мақсадида Ўзлаштир илган машқларни такомиллаштиришга ёшналтирилган бир дарс шакли тушунилади.
Машғулотнинг икки хил, я`ни янгиликни ў рганиш ҳамда Ўзлаштир илганни такомиллаштириш хусусиятларини та`кидлаш мақсадида ў қув-машқ дарси атамаси қў лланилади.
Шундай қилиб, машғулот ҳам узоқ муддатли жараён, ҳам алоҳида дарс англашилади. Дарс атамаси аниқроқ атамага эга. Дарсларнинг саккиз хил турини алоҳида кў рсатиш мақсадга мувофиқдир. (1-расмга қаранг).
Уларнинг ҳар бири фақат Ўзига хос машқлари ва ташкил этилиши билан ажралиб туради.
Гимнастикачи тайёргарлигининг энг муҳим шакли – мусобақалар. Мақсад ва вазифаларига кўра уларни ёрдамчи ва асосий турларга бўладилар. Ёрдамчи мусобақалар гимнастикачилар тайёргарлигининг текшириш ва уларни асосий мусобақаларга ҳозирлаш мақсадида тайёргарликнинг оралиқ босқичларида ў тказилади. Гимнастикачилар тўла дастур асосида эмас, ё фақат мажбурий, ё фақат эркин – енгиллаштирилган дастур асосида кўпкурашнинг бир неча турлари бўйича беллашишлари мумкин.
Асосий мусобақаларни 2 турга ажратиш мақсадга мувофиқ:
- саралаш мусобақалари;
- бош мусобақаар.
Саралаш мусобақалари жамоанинг таркиби ва заҳирасини аниқлашга имкон беради. Масалан, ҳатто шаҳар, вилоят ёки КСЖ Марказий кенгаши, идоралар биринчиликлари бош мусобақа – республика, мамлакат биринчилигига нисбатан саралаш беллашувлари саналади. Ўз бекистон терма жамоаси азолари учун Ўз бекистон биринчилиги ёки кубок мусобақаларини Олимпиада ў йинларига саралаш мусобақалари деб ҳисоблаш мумкин.
Ниҳоят, гимнастикачи тайёргарлигининг мусобақалардан ва машғулотлардан ташқари шакллари ҳам мавжуд. Бунга гигиеник ва тикловчи тадбирларни, чиниқтириш ва, шунингдек, сиёсий-тарбиявий ишлар ҳамда назарий дарсларни (семинарлар, суҳбатлар, ма`рузалар ва ҳ.к.) киритиш мумкин (2 расм).

Gimnastikachilarni tayyorlash

Tayyorlash hsakllari

Musobaqa shakllari

Maqsadi va vazifalari: o`rgatish, tarbiyalash, funksional imkoniyatlarini oshirish

Mashg`ulot shakllari

Musobaqadan, mashg`ulotdan tashqari shakllari

Tayyogarlik turlari

Dars turlari

Yordamchi mashg`ulot

Asosiy mashg`ulot

Nazariy darslar

Badan qizdirish

Texnik

Ko`maklashuvchi

saralash

Gigigyenik tadbirlar

Ruhiy

O`quv

Nazorat

Bosh musobaqalar

Tiklovchi tadbirlar

Jismoniy

Mashg`ulot

Taktik

MJT

Rejimni tashkil etish

Nazariy

UJT

Ovqatlanishni tashkil etish

model

Nazorat

Tiklovchi

2-расм.