Ўзбек дипломатияси тарихидан



Download 11,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet81/184
Sana19.12.2022
Hajmi11,99 Mb.
#890942
TuriДиплом
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   184
Bog'liq
O`zbek diplomatiyasi tarixidan

Ўша асар, 19-бет.
172


то м о н га бўлган т а зй и қ и н и кучайтириш м ақсадида ю қоридаги 
м и ш -м и ш л а р Т у р к м а н саҳ р о си ва Х ива х о н л и г и н и н г турли 
ж ой лари д а атайлаб тарқатилган бўлиш и ҳам эҳтим олдан ҳоли 
эм ас эди.
Л о л а б о ш и р а ҳ н а м о л и г и д а Э р о н э л ч и л и г и ж а з и р а м а қум 
саҳроларида кўпдан-кўп м аш аққатларни бош идан кечирган ҳолда 
1851 йил ию л ой и д а Х ива ш аҳрига етиб келади. А м м о Э рон 
эл ч и си бу ерга келган кундан б о ш л аб о қ м узокараларга к и р и - 
ш и ш н и н и я т қи л ган бўлса ҳам бунга м уяссар бўла о л м ай д и . 
Ч у н к и Х и ва хон и М уқам м ад А м и н бу вақтд а п о й тах тд а й ўқ 
эди.
Гап ш ундаки, М уҳаммад А м инхон ўз элчи си О тан и ёз М аҳ- 
рам н и Т ехронга ж ўнатгандан сўнг, бу ерга М арв вилоятига Э рон
таҳдид со л аё т ган л и ги хабари ети б келади. М ар вн и ўз т а с а р - 
руф идаги сарҳадлардан бири деб билган ва бу вилоят учун неча 
бор Бухоро хонлиги билан кураш олиб борган Х ива хонига бу 
ҳол гўё у н и н г д а в л а ти га қ а р ш и Э р о н н и н г ҳуж ум и б о ш л а н - 
ганидек таъ си р кўрсатади. Бундай бир ш ароитда хон дарҳол М арв 
в о д и й с и т о м о н қ ў ш и н т о р т и ш г а ж а зм қ и л а д и . И к к и ой
м обай н и д а Х ива қўш ини М арвни қамал қилиб турса-да, ам м о 
ш аҳарни қўлга ки ри ти ш га м уваф ф ақ бўла олм айди. М арвликлар 
ўз ш аҳар лар и н и н г ян а б и р бор ҳарбий кучлар то м о н и д ан тал о н - 
то р о ж қ и л и н и ш и га йўл қў й м асл и к учун бутун ж о н -ж аҳ д л ар и
билан уни м удоф аа қиладилар. И к к и о й л и к қам ал натиж асида 
М арв аҳолиси катта қи й и н ч и л и к л ар н и бош идан кечиради, ам м о 
хи валиклар ҳам сув, о зи қ -о в қ а т тан қи сл и ги ҳамда қулай ш ароит 
й ўқл и ги д ан н о ч о р аҳволга туш ад и л ар, “ е м -х а ш а к захи ралари
тугайди, отлар ва туялар озиб-тўзиб кетад и” . 1 М у ваф ф ақи ятси з- 
л и к д а н р у ҳ и т у ш г а н М у ҳ а м м а д А м и н х о н н о и л о ж о р қ а г а
қайтиш га ф ар м о й и ш беради. А м м о худди шу пайтда унга Х уросон 
волийси Султон М урод М ирзо б ош чилигида ф орс кўш инлари 
Э р о н н и н г ш и м о л и -ш а р қ и й сарҳадлари то м о н йўлга ч и ққан л и ги
ва С ерахс ш ахрига я қ и н л а ш и б қолганлиги ҳақида хабар е тк а зи ­
лади. Х ива хони и кки ўт орасида қолган эди. Ш ундай ш ароитда 
М уҳам м ад А м и н х о н ш о ш и л и н ч р ави ш д а атр о ф д аги ту р к м ан
қ а б и л ал а р и га “ қ и зи л б о ш к о ф и р л а р н и н г м у су л м о н л ар усти га 
ю риш қи л ган л и ги ва уларга қарш и ғазотга кўтарилиш ҳар бир
/. 
М И Т Т , т. 2. 289-бет.
173


м усулм он учун ф а р з э к а н л и г и ” ҳақида х и то б н о м а ва м ахсус 
хатлар йўллайди. А й н и п ай тд а у, С ерахс ш аҳри а ҳ о л и си н и н г 
и л ти м о с и га кўра, у л арга ўз қ ў ш и н и н и н г ёвм у т ва ж а м ш и д - 
л а р д а н и б о р а т М и р А ҳ м ад х о н Ж а м ш и д қ ў м о н д о н л и г и д а г и
сарал ан ган қ и с м л а р и н и зудлик б и л ан ёрдам га й ў л л ай д и ” 1.
Бу орада Х уросон во л и й с и султон М урод М и р зо н и н г х уф и я- 
л а р и ун га қ а р ш и к е л а ёт ган Х и в а с у в о р и й л а р и н и н г қ у д р ати
ҳақида ваҳим али хаб арлар кел ти р ад и л ар ва ф о р с қўм о н д о н и ўз 
қ ў ш и н л а р и га С ерахс о с то н а л а р и д а н зуд л и к б и л а н М аш қадга 
қ а й ти ш ҳақида б у й р у қ б ерад и . Б ун д ан и л ҳом л ан ган ту р к м ан
қаб и л ал ари ва ж ам ш и дл ар 8 м и н г к и ш и л и к с у во р и й л ар б илан 
ў зл ар и д ан и к к и б а р ав ар кўп бўлган Х уросон қ ў ш и н и устига 
ш иддатли ҳужумга ўтадилар. Н атиж ада султон М урод М и рзон и н г 
м унтазам ар м и яс и т о р -м о р келти ри лад и . Ғ оли б то м о н кўплаб 
ўлж алар б и л ан б и р га ю злаб ф о р с сар б о зл ар и н и а с и р ол и ш га 
м у в а ф ф а қ б ў л ад и л а р . А с и р л а р гуруҳ-гуруҳ қ и л и н и б Х и в ага 
к е л т и р и л а д и ва х о н л и к б о з о р л а р и д а қул с и ф а т и д а с о т и л а
б о ш л а н а д и 2. Т а б и и й к и , бу в о қ е а л а р н и н г б а р ч а с и М уҳам м ад 
А м и н х о н н и Х ивада кутиб ўтирган Э рон эл ч и си Р и зоқул и хон
Л о л аб о ш и кўз ўнгида со д и р бўлади, албатта. У ўз ҳ укум ати н и н г 
ю к с а к т о п ш и р и к д а р и д а н б и р и — Х и в а д а э р о н л и к ф у қ а р о - 
л а р н и н г асоратда тути л и ш и га у зи л -к ес и л ч ек қў й и ш м асал а- 
с и н и н г с у л т о н М у р о д М и р з о т а л о ф а т и н а т и ж а с и д а я н а д а
м ураккаб туе о л га н л и ги н и туш унади.
А н а ш у н д а й б и р ш а р о и т д а Х и в а г а қ а й т г а н М у ҳ а м м а д
А м и н х о н ва Э р о н э л ч и с и Л о л а б о ш и ў р та с и д а м у зо к а р а л а р
б ош л ан ад и . Э л чи хон қабулида бўлар э к а н , б и р и н ч и к у н д а н о қ
ўзига нисб атан у қад ар катта хайрихоҳлик сезм ай д и . Ч у н к и хон, 
б и р и н ч и д а н , М а р в в и л о я т и г а н и с б а т а н Э р о н н и н г и л и н ж и
т у ф а й л и к а т т а с а р ф - \а р а ж а т л и ю р и ш н и у ю ш т и р и б , у н д а н
м у ваф ф ақ и ятси з қ ай ти ш га м аж бур бўлган э к а н , буни Э р о н н и н г 
ўз м ам л ак ати га н и сб атан ю рити л аётган та ъ м а ги р л и к си ёсати
н атиж аси д еб қарар, и к к и н ч и д а н , Э рондаги и слоҳотлар туф айли 
қ а й т а т у зи л га н ф о р с м у н та за м а р м и я с и Н и н г е н г и л м а с л и г и
ҳақидаги ваҳим али гап -сўзлар С ултон М урод М и р зо қ ў ш и н и -
/. 

Download 11,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish