‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

m utlaq
va 
nisbiy
haqiqat- 
larning birligidan iborat b o ‘ladi.
Insonning kundalik amaliy faoliyati hamisha m a’lum rejaga, 
m o'ljalga asoslangani kabi,tadqiqotchining ilmiy izlanish va 
tadqiqotlari ham doim o ilmiy bashorat bilan bog‘liq bo ‘ladi.
Bashorat — insonning kelgusida tabiat va jamiyatda nimalar
sodir boMishi, qanday hodisa va voqealar yuz berishini bilishi
bo‘lib,inson miyasining borliq voqea va hodisalar istiqbolini oldindan
aks ettirish qobiliyati bilan bogiiq jarayondir. 
Inson biror faoliyatini 
boshlar ekan, buni qanday qilib amalga oshirish, qay tarzda va qanday 
tartibda qilish kerakligi ustida fikrlaydi. Shu asosda o ‘z faoliyatining 
qanday natijalarga olib kelishini fikran belgilab oladi. Inson doimo 
o'zining oldin orttirgan bilimlariga, tajriba, ko'nikma va malakalariga 
tayanadi. Shular asosida oldindan ko'rish sodir bo'ladi.
Ilmiy bashorat —tadqiqotchi yoki olimning tabiat, jamiyat va
inson tafakkuri taraqqiyoti qonunlariga asoslanib, kelgusida yuz
beradigan hodisa, voqea yoki jarayonni oldindan aytishidir.
272

---

Tadqiqotchi o‘zi o'rganayotgan predmet yoki hodisaning paydo 
bo ‘lishi va rivojlanishi, undagi ichki zaruriy aloqadorlik va bog'la- 
nishlarni o ‘rgana borib, bu predm et yoki hodisaning qachon, qay 
sharoitda, qay tartibda, nim alar sababli, qanday qonuniyatlar 
asosida yuz berishi hamda qanday holatda muqarrar takrorlanishini 
bilishi natijasida, shu predmet yoki hodisaning kelgusidagi holatini 
ilmiy bashorat qila oladi.
Ilmiy bashorat diniy karom at qilish, folbinlik qilish, kishilar 
taqdirini osmon jismlari — yulduzlar va sayyoralar harakatiga 
qarab belgilashlardan farq qiladi.
M a’lumki, o'tm ishda kishilar o ‘rtasida kelajakni, inson taq­
dirini, jam iyatda sodir b o ‘ladigan voqea va hodisalarni osmon 
sayyoralarining harakat holatiga bog'lab, oldindan aytib beruvchi 
astrologlar (munajjimlar) faoliyat ko'rsatib kelganlar. Ularning 
ta ’limoti