Z. A, G‘iyosov

Kasb huquqbuzarliklari

yatrogeniya

Nazorat savollari:

1. 
   Huquq va axloq me’yorlari farqi.
   
2. 
   Me’yoriy-huquqiy hujjat nimani anglatadi?
   
3. 
   Tibbiy xodimlaming kasb huquqbuzarliklari tushunchasining ta’rifi.
   
4. 
   Qilmish jinoyatdan qanday farqlanadi?
   
5. 
   Tibbiy xodimlarining qilmishlarini sanab bering.
   
6. 
   Vrach xatosi tushunchasi ilk bor kim tomonidan taklif etilgan?
   
7. 
   1. V. Davidovskiy bo‘yicha vrach xatosi tushunchasining
   

ta’rifi.

8. 
   Vrach xatosi holatlarida huquqiy javobgarlik masalasi.
   
9. 
   Baxtsiz hodisa tushunchasi ta’rifi.
   
10. 
    Qanday holatlarda tibbiy amaliyotda baxtsiz hodisa vujudga kelishi mumkin?
    
11. 
    Yatrogeniya tushunchasi ta’rifi.
    
12. 
    Yatrogeniya turlarini keltiring.
    
13. 
    “Sororigeniya” atamasi nimani anglatadi?
    
14. 
    Yatrogeniyada tibbiy xodimlaming huquqiy j avobgarligi masalalari.
    

VI Bob. MEHNAT QONUNCHILIGI VA TIBBIY XODIMLAR FAOLIYATI
Mehnat qonunchiligining asosiy mazmun-mohiyati 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va Mehnat kodeksida keltirilgan. 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga muvofiq har bir fuqaro mehnat qilish, erkin ish tanlash, haqqoniy mehnat shartlari asosida ishlash va qonunda belgilangan tartibda ishsizlikdan himoyalanish huquqlariga ega (37-modda).
Mehnat munosabatlarir; bozor iqtisodiyoti tamoyillariga mos tarzda huquqiy tartibga solish mehnat huquqining asosiy manbai boigan Mehnat kodeksi orqali amalga oshiriladi.
Xodim va ish beruvchining mehnatni tashkil qilish borasidagi mimosabatlari mehnat qonunchiligi me’yorlari asosida olib boriladi. Buning oqibatida munosabatlar qonuniy tus oladi va mehnatga oid huquqiy munosabatlar ko‘rinishiga ega boiadi. Mehnat qonunchiligi me’yorlari xodim va ish beruvchining huquq va majburiyatlarini e’tirof etish orqali ushbu munosabatlarga ta’sir etadi va ulami yanada takomillashuviga imkoniyat yaratadi.
Mehnat huquqi, qonunchilik tizimining bir tarmogi sifatida, xodim va ish beruvchi o‘rtasida tuzilgan mehnat shartnomasi asosida ulaming mehnatga oid munosabatlarini, shuningdek u bilan uzviy bogiiq boigan boshqa ijtimoiy munosabatlami tartibga soladi. Mehnat qonunchiligi me’yorlari asosida mehnatga oid munosabatlari o‘matish, o'zgartirish va to‘xtatish tartiblari, ish hajmi, ish haqi miqdori, ichki tartib qoidalari, intizom tartibini mustahkamlash (intizomiy tartibda rag‘batlantirish yoki jazolash), mehnatni himoya qilish, ishga oid bahsli holatlami ko‘rib chiqish va boshqalar belgilanadi.
Mehnatgaoid munosabatlar ayrim o‘zigaxosxususiyatlarining mavjudligi bilan huquqning boshqa tarmoqlari predmeti (masalan, fuqarolik huquqi) tasarrufida boigan ishlab chiqarishjarayonlaridan ajrab turadi. Ular quyidagilar:

1. 
   Mehnatga oid munosabatlar bevosita ishlab chiqarish
   

jarayonida vujudga kelib, moddiy va ma’naviy qadriyatlar yaratish bilan bog‘liq bo‘ladi;

2. 
   Xodim, mehnat jamoasining bir a’zosi va bevosita ijrochisi sifatida, ayrim huquqlarga ega bo‘ladi va unga aniq majburiyatlar yuklatiladi;
   

V. Xodim nafaqat jismoniy va aqliy imkoniyatlarini namoyon
etish uchun, balki o‘zining moddiy va ma’naviy ehtiyojlarini qanoatlantirish uchun ham mehnat qiladi, bu esa mehnatga oid munosabatlarga haqi to‘lanadigan munosabat tusini beradi va so‘nggi holat ulami jamoat tartibi asosida amalga oshiriladigan faoliyatlardan farqlaydi.
G. Mehnat munosabatlarida fuqaro shaxsiy mehnati bilan ishtirok etadi va aniq kasbi, lavozimi bo‘yicha belgilangan ishni bajaradi (Y. Tursunov, 2004).
Mehnat qonunchiligigako‘ramajburiy mehnat, ya’nibiron-bir jazoni qo‘llash bilan tahdid qilish orqali ish bajarishga majburlash ta’qiqlanadi. Ayni vaqtda, harbiy yoki muqobil xizmat to‘g‘risidagi qonunchilik hujjatlarida belgilangan tartibda, favqulodda holatlar yuz bergan sharoitlarda, sudning qonuniy hukmi kuchga kirganda, shuningdek qonunchilikda ko‘zda tutilgan boshqa holatlarda ayrim ishlami bajarish majburiy mehnat hisoblanmaydi ( 0 ‘zR MK 7-modda).