Z. A, G‘iyosov

Xodim va ish beruvchi huquqlari

Qonunchilikda xodim va ish beruvchining huquqlari aniq belgilangan. Ya’ni, har bir xodim: qonun hujjatlarida belgilangan eng kam oylik ish haqidan kam bo‘lmagan miqdorda ish haqi; dam olish; xavfsizlik va gigiena talablariga javob beradigan sharoitlarda ishlash; kasbga tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish; ish bilan bog‘liq holatda sog‘lig‘iga, yoki mol-mulkiga etkazilgan zaraming о‘mini qoplash; kasaba uyushmalariga hamda xodimlar va mehnat jamoalarining manfaatlarini ifoda etuvchi boshqa tashkilotlarga a’zo bo‘lish; keksayganda, mehnat qobiliyatini yo‘qotganda, boquvchisidan mahrum bo‘lganda va qonunda
nazarda tutilgan boshqa holatlarda ijtimoiy ta’minot olish; o‘zining mehnat huquqlarini himoya qilish, shu jumladan sud orqali himoya qilish va malakali yuridik yordam olish; jamoalarga doir mehnat nizolarida o‘z manfaatlarini quwatlash huquqiga ega ( 0 ‘zR MK 16-modda).
Boshqa huquqlar qatorida ish beruvchi qonunchilikda belgilangan tarzda shartnomalarni tuzish va ulami bekor qilish, xodimdan mehnat shartnomasida ko‘rsatilgan ishni toMaqonli bajarishni talab etish huquqlariga ega ( 0 ‘zR MK 17-modda).
Mehnat qonunchiligida xodim va ish beruvchining asosiy majburiyatlari keltirilgan. 0 ‘zR MK 176-moddasiga muvofiq xodim o‘z mehnat majburiyatlarini halol, vijdonan bajarishi; mehnat intizomiga rioya qilish; ish beruvchining qonuniy farmonlarini o‘z vaqtida va aniq bajarishi, texnologiya intizomiga, mehnat muhofazasi, texnika xavfsizligi va ishlab chiqarish sanitariyasi talablariga rioya qilishi, ish beruvchining mol-mulkini avaylab asrashi shart. Shuningdek, xodimning mehnat vazifalari ichki tartib qoidalarida, intizom to‘g‘risidagi ustav va nizomlarda, korxonada qabul qilinadigan lokal hujjatlarda aniq belgilab qo‘yilishi ta’kidlangan.
0 ‘zR MK 177-moddasiga muvofiq ish beruvchining majburiyatlariga xodimlar mehnatini tashkil etish, qonunda va boshqa normativ hujjatlarda, mehnat shartnomasida ko‘zda tutilgan mehnat sharoitlarini yaratib berish, mehnat va ishlab chiqarish intizomini ta’minlash, mehnat muhofazasi qoidalariga rioya etish, xodimlaming ehtiyoj va talablariga e’tibor bilan qarash, ulaming mehnat va turmush sharoitlarini yaxshilab borish, ushbu Kodeksga muvofiq jamoa shartnomalarini tuzishi kiradi.
Shuningdek, ish bemvchi xodimdan uning mehnat vazifalari doirasiga kirmaydigan ishlami bajarishni, qonunga xilofyoki xodim va boshqa shaxslaming hayoti va sog‘lig‘i uchun xavf tug‘diruvchi, ulaming sha’ni va qadr-qimmatini kamsituvchi harakatlar qilishni talab etishga haqli emasligi ta’kidlangan.