Z. A, G‘iyosov

©«Tafakkur-Bo‘stoni», 2012 й.

KIRISH

Fuqarolar sog‘lig‘ini saqlash davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, mazkur tushuncha har bir fuqaroning jismoniy va ruhiy salomatiligini muhofaza etish va mustahkamlash, uzoq hamda faol hayot kechirishi va sog‘lig‘ini yo‘qotganda tibbiy va boshqa yordam olishiga qaratilgan siyosiy, huquqiy, iqtisodiy, madaniy, ijtimoiy, ilmiy, tibbiy, sanitar-gigienik va epidemiologik chora-tadbirlaming majmuasini o‘zida mujassamlashtiradi. Zero, davlat fuqarolar sog‘lig‘ini muhofaza etishni tegishli qonun va me’yoriy hujjatlar bilan belgilaydi va kafolatlaydi. Fuqarolaming bu sohadagi huquqlarining buzilishi mos tarzdagi huquqiy javobgarlikka olib keladi.
0 ‘zbekistonda huquqiy davlatning barpo etilishi, demokratik j amiyatning vujudgakelishi, fuqarolar sog ‘lig‘ini saqlash masalasiga e’tiboming kuchayishi, jumladan, mamlakatda sog‘liqni saqlash tizimining isloh etilishi barcha tibbiyot xodimlarining faoliyatini huquqiy jihatdan aniq me’yorlashni taqozo etadi. Fuqarolaming sog‘lig‘i va hayoti faqat tibbiy faoliyat obyekti bo‘lmasdan, balki turli xil huquqiy faoliyat jihatlariga ega. Binobarin, jamiyatda huquqiy savodxonlik va madaniyat darajasining ortishi ushbu zaruriyatni yana bir bor ta’kidlaydi. Shu sababli tibbiyot xodimlari faoliyatini huquqiy me’yorlash, fuqarolaming sog‘liqni saqlash bo‘yicha qonuniy huquq va manfaatlarini himoya etish muammosi alohida siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy ahamiyat kasb etadi.
Tibbiyot xodimlarida tegishli huquqiy tayyorgarlikning yo‘qligi yoki uning etarli darajada emasligi fuqarolar sog‘lig‘ini saqlash borasidagi ishlarga jiddiy ziyon keltiradi va sogMiqni saqlash sohasida qonunchilikni ta’minlash darajasini pasaytiradi. Bu esa o‘z navbatida ayrim holatlarda tibbiyot xodimlari faoliyatiga nisbatan ko‘plab e’tiroz, shikoyatlaming vujudga kelishiga sabab bo‘lib, ularning murakkab holatga tushishiga, ba’zan esa jinoiy javobgarlikka tortilishiga olib keladi.
Har bir tibbiyot xodimi umum qabul qilingan axloqiy, etik va
huquqiy me’yorlarga rioya qilgan holda, nafaqat o‘ziga yuklatilgan vazifalarni aniq bilishi va sifatli bajarishi zarur, balki ushbu vazifalami umuman yoki lozim darajada bajarmaganda yuzaga kelishi mumkin boigan javobgarlik haqida to‘liq tasavvurga ega bo‘lishi kerak.
Ta’kidlash lozimki, tibbiy faoliyat faqat sogiiqni saqlash sohasidagi qonunchilik bilan belgilanmay, balki keng ma’noda fuqarolik, mehnat, oila, ma’muriy vajinoiy huquqlar ta’sir doirasiga ham kiradi. Chunonchi, huquqiy me’yorlarning buzilishi hollarida belgilangan mas’uliyatni bilmaslik tibbiyot xodimlarini huquqiy javobgarlikdan ozod etmaydi. Bu esa tibbiy faoliyat ko‘rsatishni “yuqori xavf guruhiga mansub sohaga” aylantiradi.
Shunday qilib, vrach va boshqa tibbiyot xodimlarida huquqiy tayyorgarlikning talab darajasida boiishi ularda huquqiy madaniyatni, davlat va jamiyat oldidagi yuksak mas’uliyatni shakllantiruvchi asosboiib, sogiiqni saqlashsohasidaqonuniylikni mustahkamlashga xizmat qiladi, fuqarolar sogiigini saqlash bilan bogiiq faoliyatda vrach va boshqa tibbiyot xodimlarining o‘mini va ahamiyatini oshiradi.
Qayd etilganlami inobatga olgan holda 2002 yilda 0 ‘zbekistonda oliy tibbiy taiim dasturiga yangi fan - “Vrach faoliyatining huquqiy asoslari” yoki boshqacha nomlaganda “Tibbiyot huquqi” kiritildi. Bu fanni o‘qitishda ko‘zda tutilgan masalalami bilish tibbiyot xodimlarining mustaqil, erkin, samarali faoliyat ko‘rsatishidamuhim omil boiib xizmat qilishi shubhasizdir. Mazkur darslik ushbu fan bo‘yicha amaldagi tasdiqlangan namunaviy dasturga mos tarzda yozilgan boiib, unda tibbiy faoliyatning turli huquqiy jihatlariga doir dasturda keltirilgan
masalalar yoritilgan.