Юқори молекуляр бирикмалар, уларнинг тавсифи

4. Поликонденсатланишнинг техник ва технологик усуллари
Кўп вақт суюлтирилган ҳолатда поликонденсатланиш реакцияси мақсадга мувофиқдир. Бунда мономерлар эквивалент миқдоларда реакцион муҳитда киритилади ва реакция бир неча соат давом эттирилади. Реакцион муҳитдан аралаштирилиб, муҳит ҳарорати суюлтириш ҳароратидан 15-20⁰ С да юқори бўлиши керак.Суюлтирилган ҳолатда поликонденсатланишнинг қуйидаги афзаллик ва камчиликлари мавжуд:а) Юқори ҳароратда поликонденсациялаш (кўп вақт 25⁰С дан юқори) бунда қовушқоқлик пасаяди ва қуйи молекулали моддаларни ҳайдаш осонлашади.б) Жараённинг давомийлиги (бир неча соат). в) Жараённинг инерт газлар муҳитида олиб бориш.г) Ҳосил бўлган реакция маҳсулотларини тез муҳитдан чиқаришТехнологик камчиликнинг асосийси бу энергиянинг кўп сарфланишидир. Суюлтирилган ҳолатда олинган полимерлар сову= ҳолатда гранула шаклида кесилиб сақлаш ва ташиш учун қулай шаклларда олинади. Бу усул билан саноатда полиамидлар, полиэфирлар ва полиуретанлар олинади.Эритмада поликонденсациялаш юқори ҳароратда чидамсиз мономерлар ва полимерлар туркуми учун ишлатилади. Агар муҳитда мономерлардан ташқари эритувчи ҳам бўлса, 2 локли усул дейилади.
Бу технологик усулнинг афзалликлари: ҳароратнинг пастлиги, реакция тезлиги ва бошқалар. Баъзи пайтлар реакция натижасида ҳосил бўлган эритмадан тўғридан тўғри, толалар, пардалар (пленка), юзани қопловчилар олиш мумкин. Саноатда эритмада поликонденсатланиб олинган полиэфирлар боғланувчи сифатида ишлатилиб, қурилишда қўлланиладиган ДСП ва ДВП материалларини олишда қўлланилмоқда. Бундан ташқари ҳозирги пайтда эмульсион поликонденсатланиш ва фазалараро поликонденсатланишнинг технологик усуллари қўлланилиш арафасидадир.
1. Полимерларни модификациялаш.
Барча полимер моддалар ўз макромолекулаларининг тузилишига қараб, паст молекуляр органик моддаларга хос бўлган ҳамма реакцияларга кириша олади. Бундай реакциялар натижасида полимерларнинг хоссалари тубдан ўзгаради, бу эса иккинчи тур полимерлар ҳосил қилишга имкон беради. Одатда органик моддаларга хос бўлган гидрогенланиш, хлорланиш, сульфоланиш, нитроланиш реакцияларни полимерларда ҳам олиб борганимизда хоссалари бутунлай ўзгарган полимерлар олинади. Бу ҳодиса полимерларнинг модификацияланиши дейилади. Бундай реакцияларни биринчи марта 1833 йилда олим Бракконни табиий полимер - целлюлозани нитролаб, органик эритувчиларга эриши, портловчанлик хусусияти ва бошқа қатор хоссалари жихатидан целлюлозадан фарқ қилувчи нитрат целлюлозани олишни амалга оширган.Полимерларга хос реакциялар фақат уларнинг модификациялаш учун қўлланмасдан, балки полимерларнинг тузилишини ўрганиш учун ҳам ишлатилади. Масалан, сирка ангидрид таъсирида макромолекуласини ацетиллаш натижасида ацетилцеллюлоза олинади. Биринчидан, бу реакция ёрдамида целлюлоза макромолекуласидаги гидроксил группаларнинг сони аникланса, иккинчидан, ҳосил қилинган цетилцеллюлозадан тўқимачилик ва енгил саноатда ишлатиладиган сунъий тола, плёнка ва пластмасса детал ва буюмлар тайёрланади. Полимерларнинг химиявий ўзгаришлари тўрт турга ажратилади:1.Полимеранологик ўзгаришлар. Бунда полимер функционал гуруҳлари бошқа моддалар билан реакцияга киришиб янги модда ҳосил қилади. 2.Макромолекула ичида функционал гуруҳ ҳисобида борадиган
реакциялар.3.Макромолекулалараро борадиган реакциялар. Бунда кўндаланг боғ ҳосил бўлиши натижасида макромолекулалар тикилиб олади. Техникада бундай реакциялар вулқонланиш, ошлаш ва ҳарорат таъсирида қотиш жараёнлари дейилади.