Юқори молекуляр бирикмалар, уларнинг тавсифи

3. Циклларнинг полимерланиши
Циклларнинг полимерланиши катта аҳамиятга эга бўлиб, у шу билан фарқланадики, бунда циклдаги боғланишлардан фарқ қилувчи бошқача табиатли химиявий боғлар ҳосил бўлмай балки ўша боғларнинг молекуладаги жойланиш тартиби ўзгаради.кутбли ва қутбланувчи боғларга эга бўлган циклларнинг ҳаммаси полимерланиш хусусиятига эга. Таркибида О, S, N ва бошқа гетероатомлари бўлган цикллар шундай цикллар жумласидандир. Циклларнинг полимерланиш хусусияти улар боғларининг кучланишига боғлиқ. Масалан, 5 ва 6 аъзоли цикллар одатда полимерланмайди. Ҳалқасида атомлар сони кам ва кўп бўлган бирикмалар полимерланиш хусусиятига эга. Реакцияни қуйидаги схема билан кўрсатиш мумкин:



полимер
NH ─── CO ------> -NH(CH₂) х CO NH(CH₂) х CO - NH(CH₂) х COOH
n-2
└(CН₂) x ┘ цикл

Агар х=3-4 бўлса, реакция чапга силжиган. Бу процессни капролактам мисолида кўриб ўтамиз. Босқичли полимерланиш бир неча босқичдан иборат.

5. Полимерланиш жараёнларининг технологик усуллари
Техникада полимерланиш жараёнларининг асосан уч хил усули бор 1) Блок полимерланиш 2)Эритувчи модда иштирокида полимерланиш (лок усули) 3) Эмульсион полимерланиш
1)Блок полимерланиш.
Суюқ ҳолдаги мономерларнинг ҳеч қандай эритувчисиз яхлит ҳолда полимерланиш усули блок полимерланиш дейилади. Бу усулда қаттиқ яхлит полимер ҳосил бўлади. Унинг шакли эса реакция олиб борилган идишнинг шаклига ўхшайди. Одатда блок полимерланиш реакцияси кўпинча органик К-оксидлар иштирокида, қисман эса нур таъсирида олиб борилади. Бу усулнинг асосий камчилиги шундаки унда реакцион муҳитнинг ҳароратини барқарорлаштириш ва реакцияда ажралган иссиқликни ўз вақтида йўқотиш қийин бўлади. Ҳароратни ҳаддан ташқари ортиб кетиши идишнинг ўрта қисмида полимер занжирларни деструкциялайди ва уларни полимерларни ўртача молекуласини камайтиради. Шу сабабли реакцияни паст ҳароратда олиб боришда ва реактивни ҳажмини камайтиришга ҳаракат қилинади. Бу усулда олинган яхлит полимерни қайта ишлаш қийин, шунинг учун ҳам блок усули полимерга қайта ишлаш талаб қилинмайдиган ҳоллардагина кўпроқ фойдаланилади. Жумладан метилметакрилатдан полиметилметакрилат олишда стиролни полистиролга айлантиришда бу усулни қўллаш мумкин. Масалан, самолётсозликда кўп ишлатиладиган материал органик шиша блок полимерланиш усули билан ҳосил