Yangiasr avlopi

— Mening umid va rejalanm tamomila boshqa 

edi. Mashinkada yozishni bilasiz, shuning uchun

---

stenografiyani  ham  o‘rganib  olib,  dadamning 

kontorasiga  ishga  kirsangiz  yaxshi  bolardi  deb 

o'ylovdim,  hozir  ham  shu  fikrdaman.  Siz  juda 

iste’dodli  odamsiz,  ajoyib  huquqshunos  bolib 

chiqishingizga ishonchim komil.

Martin  Iden 

283

YIGIRMA UCHINCHI BOB

Ruf 

Martinning 

yozuvchilik 

qobiliyatiga 

ishonmasa  ham,  Martin  uni  boyagi-boyagiday 

sevib  e’zozlayverdi.  «Ta’til»  paytlarida  Martin 

o‘zi haqida ko‘p  oyiadi va  o‘z hissiyotlarini tah- 

lil  qildi.  Go‘zallik uning  uchun  shonu  shuhrat- 

dan ham qimmatroq edi,  bunga u qat’iy ishonch 

hosil qilganidan keyin faqat Ruf uchun shuhrat 

qozonishni  istardi.  Shu  Ruf deb  u  shuhrat  qo- 

zonishga jonu  dili bilan intilardi.  U 

o‘z

 sevgilisi- 

ning undan faxrlanishi va uni o‘ziga munosib deb 

topishi uchun butun dunyoga mashhur bolishni 

orzu qilardi.

Martin  go'zallikni  shu  qadar  sevardiki,  unga 

xizmat qilishdan zavq olardi.  Rufni esa go'zallik- 

dan  ham  ortiq  sevardi.  U  muhabbatni  dunyoda 

eng  go‘zal  narsa  deb  hisoblardi.  Axir,  Martinni 

beso‘naqay  matrosdan  mutafakkir  va  san’at- 

korga  aylantirib,  uning  qalbida  bunday  buyuk 

o'zgarish yasagan shu qiz emasmidi? Modomiki, 

muhabbat Martinga ilm-fandan ham,  san’atdan 

ham yuksak bolib  tuyulgan  ekan,  buning hech 

ajablanadigan  yeri  yo‘q.  Martin  tafakkur  bobi- 

da  o'zining  Rufdan,  uning  akalaridan  va  otasi- 

dan kuchliroq ekanini endi anglay boshladi.  Ruf 

universitetda  tahsil  olgan,  san’atshunos  degan

---

284

Jek  London

nomga  sazovor  bolgan  bolsa  ham,  shu  afzal- 

liklariga  qaramay,  bundan  bir  yil  burun  hech 

nimadan  xabari  bolmagan  va  mustaqil  o‘qish 

bilan  Martinchalik  dunyoni,  san’atni,  hayotni 

anglashni orzu ham qila olmas edi. Martin bular- 

ning hammasini  tushunardi,  lekin  bu  narsa na 

uning  Rufga  bolgan  muhabbatiga,  na  Rufning 

unga  bolgan  muhabbatiga  xalal  berardi.  Mu­

habbat  g'oyat go'zal,  g‘oyat oliyjanob tuyg4i edi- 

kim,  chinakam oshiq bolgan Martin bu tuyg'uni 

tahqirlash  mumkin  emas  deb  hisoblardi.  Ruf­

ning san’at haqida, Fransiya inqilobi haqida yoki 

umumiy saylov huquqi haqida qanday fikr yuriti- 

shiga muhabbatning nima daxli bor?  Bulaming 

hammasi aql-idrok olamiga taalluqlidir,  muhab­

bat esa aqldan yuksak turadi. Martin muhabbat 

tuyg4isini yerga urolmasdi, chunki unga o‘zi saj- 

da  qilardi.  Muhabbat  aql-idrok vodiysi  ustidagi 

juda yuksak cho'qqida maskan qurgan edi. U ha- 

yotning javhari, hayotning eng oliy shakli bolib, 

har kimga ham nasib bolavermasdi.  Martinning 

sevimli  mualliflarining  falsafasi  unga  muhab­

batning  biologik  ahamiyatini  ochib  berdi;  lekin 

Martin  ularning  asosiy qoidalarini  o‘zicha  rivoj- 

lantirishda  davom  etib,  inson  organizmi 

ay 

nan 

muhabbat tufayli o‘z burchini mukammal oqlay- 

di,  shunga ko‘ra,  muhabbat hayotning eng yuk­

sak