Xom- ashyo hisoblanadi. Don ekinlaridan inson uchun zarur oziq-ovqat mahsulotlari un va yorma ishlab

3.3. Un-yorma tayyorlash texnologiyasining umumiy tavsifi

Un – don mahsuloti bo‘lib, uni (donni) maydalab olinadi. Agar un faqat donning ichki qismlari (endosperm)dan tayyorlangan bo‘lsa, navli un deb ataladi. Donni qobiq va murtaklari bilan birgalikda may- dalashdan hosil bo‘lgan un esa jaydari (oddiy) un deb ataladi.

Un tayyorlash uchun asosan bug‘doy, javdar va tritikale donlari ishlatiladi. Iste’molchilarning talablariga ko‘ra suli, grechixa, mak- kajo‘xori va arpa donlaridan ham un tayyorlanadi. Turli navli unlar kimyoviy tarkiblari bilan bir-biridan farq qiladi.

Yormabop donlarning mag‘zi turli jarayonlar natijasida oqlanib, ustki gul va urug‘ qobiqlaridan ajratib olinadi. Grechixa donidan esa faqat gul qobig‘i ajratilib, yorma tayyorlanadi.

Yorma tayyorlash uchun grechixa, sholi, tariq, suli, arpa, makkajo‘xori, bug‘doy, no‘xat va oq jo‘xori (ñîðãî) donlari ishlatiladi.

Bug‘doy donlaridan tayyorlangan un mahsulotlari oqsil va boshqa kimyoviy elementlarga boyligi sababli iste’molda asosiy o‘rinda tu- radi.

Yorma mahsulotlari yarim tayyor mahsulotlar guruhiga kirib, ulardan kam vaqt sarflab turli taomlar tayyorlanadi.

Sorgo donidan tayyorlangan yorma, inson organizmi va salo- matligi uchun juda foydali. U oqsil moddasi va vitaminlarga boy. Yorma sanoatida sulidan ertalabki nonushtada sut bilan iste’mol qilinadigan mahsulotlar tayyorlanmoqda. Guruch kepagi – muchkadan yog‘, sovun, fosfor moddasi olinadi. Qovuz(ëóçãà)ga gidroliz zavod- larida kimyoviy ishlov berilib, undan texnik spirt va ksilit olinadi. Bug‘doy donining murtagidan «Qarshi-Dunyo-M» korxonasida bo- lalar uchun maxsus yorma mahsuloti ishlab chiqarilmoqda. U turli vitaminlar, yog‘ va boshqa makro va mikro elementlarga boyligi bi- lan boshqa yormalardan ajralib turadi.