X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

Al’p-Karpat tog’lari.
Al’p-Karpat tog’lari tabiiy geografik o’lkasi 
Yevrosiyoning g’arbidagi baland, uzun va ulkan tog’ tizimlaridan hisoblanadi. Bu 
o’lka G’arbiy Yevropa regionining janubiy qismida joylashgan va g’arbdan Sharqqa 
qarab katta masofaga cho’zilgan. Al’p-Karpat tog’lar tizimi shimol tomonda 
Markaziy Yevropaning tog’-tekisliklari, g’arbda Markaziy massiv va Rona daryosi, 
sharqda Sharqiy Yevropa tekisligi bilan chegaralanadi. Bu tabiiy geografik o’lka 
Al’p tog’ burmalanishida vujudga kelgan eng yosh va tektonik jihatdan serharakat 
tog’lardan tarkib topgan. 
Al’p-Karpat tog’ tizimiga tutash bo’lgan va genetik jihatdan uning rel’efi bilan 
bevosita bog’liq bo’lgan bir qator tekisliklar ham bor. Bular Karpat yoyidan janubda 
joylashgan O’rta Dunay pastekisligi va Karpat tog’lari bilan Bolqon yarim oroli 
o’rtasida joylashgan Quyi Dunay pastekisligidir. Har ikkala pastekislik Al’p 
burmalanish mintaqasidagi yangi tektonik harakatlar natijasida cho’kkan yer 
po’stining qismlari bo’lib, keyinchalik tog’lardan keltirilgan yotqiziqlar bilan 
to’lgan va tekisliklar hosil bo’lgan. Al’p tog’larining janubiy qismida joylashgan 
Padana (Venesiya-Padana) pastekisligi ham shular jumlasidandir. 
Al’p - Karpat tog’larida, boshqa tabiiy geografik o’lkalardagi singari, uning 
ayrim qismlarida tabiatning o’ziga xos ichki tafovutlari mavjud. Bunday tafovutlar 
birinchi navbatda iqlim sharoitini g’arbdan sharqqa qarab kontinentallashib borishi 

---

263 
bilan bog’liq. O’lkaning G’arbiy Al’p qismi Atlantika okeaniga yaqin bo’lganligi 
tufayli iqlimining tipik mo’tadil va sernam xususiyatlari bilan xarakterlanadi. 
O’lkaning Sharqiy Karpat qismi esa Atlantika okeanidan uzoqlashganligi va Sharqiy 
Yevropa tekisligiga yaqinlashganligi sababli iqlimning nisbatan quruqligi, mo’tadil 
kontinentalligi bilan farq qiladi. Bunday farqlar Al’p-Karpat tog’li o’lkasini ikkita 
mustaqil landshaft oblastiga - Al’p va Karpatga ajratishda asosiy mezonlardan biri 
bo’lib xizmat qiladi.