X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

bo'lib, kasallik zanjiriga qo'shilib boradi.
4. AG ning shakllanish mexanizmida faqat pressor sistema-
ning faollashishi em as, balki depressor sistem a faolligining
pasayishi, uni ta ’minlovchi gumoral agentlarning ham kamayshi
muhim rolni o'ynaydi.
243

---

TASHQI NAFAS TIZIMI PATOFIZIOLOGIYASI
Nafas sistemasining kasalliklari ko‘p tarqalgan kasalliklardan
hisoblanadi.
Nafas olish —
bu kislorodning organizmga tushishi, uning
biologik oksidlanish jarayonlarida ishlatilishi va organizmdan C 0 2
chiqarishni ta ’minlaydigan jarayonlar yig‘indisidir. Bunda quyi­
dagilar farq qilinadi:
— tashqi (o ‘pka) nafas olish, bu havo va qon o'rtasida gazlar
almashinuvini ta’minlaydi;
— ichki (to'qim a) nafas olish, bu to ‘qimalarda gazlar alma­
shinuvini ta’minlaydi;
— gazlami tashuvchi sistema (qon va qon aylanish sistemala-
ri), bu o‘pka va to'qimalar o'rtasida gazlarni tashiydi (11- rasm).
.O'pkada gaz diffuziyasi
11- rasm.
244

---

Demak, to'qimalarni yetarli 0 2 bilan ta’minlash va organizm­
dan GQ2 ni chiqarish har xil yo'llar bilan amalga-oshiriladi. Nafas
olish funksional zvenosining u yoki bu zvenosi buzilsa, har xil
kompensator mexanizmlar ishga tushib, natijada faoliyat kerakli
darajada saqlanadi.
Tashqi nafas olish bir-biriga har tomonlama bog'liq hamda
boshqarilishda bir-biriga qaram bo'lgan quyidagi asosiy jarayon-
larni, ya’ni:
— alveolyar ventilatsiyani;
— alveolalar-kapillarlar membranasi orqali molekular 0 2 va
C 0 2 ning diffuziyasini;