Va muvofiqlashtirish boshqarmasi

MAVZU ASOSINI O'RGANISH

• 
  Ovqatlanish insonning sog'lom hayot tarzi uchun ba- dan tarbiya va sport, mehnat, o‘qish, dam olish bilan birga eng zarur omildir.
  
• 
  Ovqatlanish haqidagi fan (nutrisiologiya) oziqaning xususiyati, uning tarkibi, ulaming o‘zaro munosabatlari, organizmning hazm qilishi, salomatlikni qo‘llab-quwatlash- dagi ahamiyatini o‘rgatadi.
  
• 
  Ovqatdan foydalanishning eng bosh xususiyati — odam organizmini oziq-ovqat moddalari va energiya bilan ta’min- lash. Oziqa moddalar tizimi kimyoviy birikmalardan iborat, ulardan organizm va to‘qimalar hosil bo'ladi, rivojlanadi, shuningdek energiya oladi.
  
• 
  Kishi tanasida oziqa moddalar zaxirasi cheklangan, agar ular ovqat bilan organizmga kirmasa, odam och qoladi, turli kasalliklarga chalinadi va nihoyat hayoti tugashi ham mumkin.
  
• 
  Yangi-yangi o‘simlik va hayvonot dunyosidan oziq- ovqat mahsuloti sifatida foydalanish, ovqatlanish xarakteri- ni, oziq-ovqat tayyorlash usulini va natijada insonning evolutsion omilini o‘zgartirmoqda. ^
  

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Insonning sog‘lom hayot tarzi nima?
   
2. 
   Nima uchun odamlar to‘g‘ri ovqatlanish haqida g‘amxo‘r- lik qilishlari kerak?
   
3. 
   Ovqatlanish haqidagi fan — nutrisiologiya nimani o‘rga- nadi?
   
4. 
   Insonga ovqat nima beradi?
   
5. 
   Ovqatda inson uchun kerakli qaysi oziqa moddalari bo'lishi kerak?
   
6. 
   Almashtirib bo‘lmaydigan oziqa moddalarni kam iste’mol qilish nimalarga olib keladi?
   

Suyiq taomlar.

1. 
   raqamli parhez uchun qaynatmalar asosida yormalardan qirg‘ichdan o‘tkazilgan sho‘rvalar (pyureli sho‘rva, shilimshiq sho‘rvalar, sho‘rva-kremlar), yormalar, makaron mahsulotlari, sabzavotlar (qovoq,sabzi) solingan sut sho‘rvalar tayyorlanadi. Mevalardan qirg‘ichdan o'tkazilgan holdagi shirin sho‘rvalar ham pishiriladi.
   
2. 
   raqamli parhez uchun, yuqorida aytilgan sho‘rvalardan tashqari, qaynatmalar asosida sho‘rvalar, shu jumladan, ayri sho‘rvalar ham tayyorlash tavsiya etiladi. Ular uchun sabzavotlar mayda to‘g‘raladi. Parhezga har xil garnirli tiniq qaynatma sho‘rvalar kiradi.
   

5-raqamli parhez uchun go‘shtsiz (sabzavot qaynatmalarida), piyozsiz ayri sho‘rvalar tayyorlanadi, birinchi ovqatlar uchun sabzavotlar chala qovurilmasdan, balki dimlanadi (borshlar, karam sho‘rvalar, sabzavot sho‘rvalar, yormali sho‘rvalar). Bulardan tashqari, sut sho‘rvalar, shirin sho‘rvalar, yozda esa yaxna lavlagi sho‘rvalar va okroshkalar tavsiya etiladi.
Tovuq pyuresi soiib, guruch yormasidan shilimshiq sho‘rva tayyorlash (1, 5-raqamli parhezlar). Qaynatib pishirilgan tovuq go‘shti qiymalagichdan o‘tkaziladi, keyin elakdan ezg‘ilab o‘tkaziladi. Guruch yormasi tozalanib, yuviladi va tayyor bo‘lguncha qaynatib pishiriladi.

Suzg‘ichdan o‘tkazilgan qaynatmaga elakdan o‘tkazilgan tovuq go‘shti aralashtirilib, qaynaguncha qizdiriladi. Suzib berish oldidan sho'rvaga sariyog¹ yoki tuxum atalasi qo‘shiladi. Tuxum atalasi tayyorlash uchun xom tuxumlarga issiq qaymoq yoki sut qo‘shilib, aralashma xiyol quyuq- ¹ shguncha suv hammomida pishiriladi va suzg‘ichdan o‘tkaziladi.

Foydalaniladigan masalliqlar miqdori (g): guruch yormasi - 40, suv - _ 30, tovuq go‘shti - 120, sariyog‘ - 10, qaymoq - 50, yarimta tuxum. Tayyor mahsulot chiqishi - 500.
Tuxumli qaynatma sho‘rva (2-raqamli parhez). Tiniq go‘sht qaynatmasi qaynatilib, unga yaxshilab aralashtirilgan tuxumlar oqi chovli orqali quyiladi-da, qaynaguncha qizdiriladi. Bir bo‘lak sariyog‘ va to‘g‘ralgan petrushka bargi bilan suzib beriladi.
Ishlatiladigan masalliqlar miqdori (g): tiniq go‘sht qaynatmasi - 500, yarimta tuxum, sariyog¹ - 6, petrushka bargi - 5. Tayyor mahsulot chiqishi - 500.
Borsh (2,5-raqamIi parhezlar). Ishlovdan o‘tkazilgan sabzavotlar kokila qilib to‘g‘raladi. Lavlagi ozgina suvda dimlanadi. Sabzi va petrushka yopiq idishda pishirilib, lavlagiga qo‘shiladi va sariyog⁴ bilan yana dimlanadi. Qaynayotgan suv yoki sabzavot qaynatmasiga tayyorlab qo‘yilgan karam solinib, qaynatiladi va dimlangan sabzavotlar qo‘shiladi- da, 15-20 min qaynatiladi. Po‘stidan tozalanib, to‘g‘ralgan pomidorlar, shakar, tuz va limon kislotasi qo‘shilib, ta’mi tobiga keltiriladi va 5-10 min qaynatiladi. Borsh smetana quyib va ko‘kat sepib suzib beriladi.