Tuxum mahsulotlari

Tuxum mahsulotlari

Tuxum tez buziluvchan va mavsumli mahsulot bo‘lgani sababli va aholining tuxumga bo‘lgan ehtiyojini yil bo‘yi qondirish maqsadida tuxum qayta ishlanib, muzlatilib va quritib konservalanadi.

Muzlatilgan tuxum - yangi, to‘liq sifatli tuxumlar chaqib, po‘stidan ajratib, qorishtirib maxsus tunuka idishlarga solib, og‘zi mahkam, zich qilib berkitiladi va tezda muz xonalarga muzlatish uchun yuborilai. Muzlatish - 180 dan past (40-450 gacha borishi mumkin) haroratda olib boriladi.

Savdoda tuxumning oqi bilan sarig‘ini aralashtirib, muzlatib chiqarilganiga «melanj» deyiladi. Melanjlar non, bulka, qandolat va umumiy ovqatlanish korxonalarida tuxum o‘rnida xom ashyo sifatida qo‘llaniladi. Tuxum melanjiga 0,8% osh tuzi yoki 5% qand qo‘shib ham chiqariladi. Muzlatilgan tuxum mahsulotlari 5 va 10 kg li bankalarga joylanib chiqariladi. Bankalar 8 va 4 donadan yashiklarga joylanib qo‘yiladi. Muzlatilgan tuxum mahsulotlarini - 120da 8 oygacha, 180da esa 15 oygacha saqlash mumkin.

Quritilgan tuxum maxsus issiq kameralarda bosim ta’sirida mayda qilib pulivizator orqali purkab quritib olinadi. Tuxum zarrachalari issiq havoda qurib mayin, nafis, sariq tusli kukun ko‘rinishida kamera ostiga tushadi. quritish uchun sifatli yangi tuxumlar olinadi. Quritilgan tuxum kukuni germetik yoki zich berkitiladigan tunuka yoki faner idishlarga, 0,5 kg li karobkalarga, 10 kg li oq tunuka bankalarga va 50 kg li bochkalarga joylab chiqariladi. Tuxum kukuni 100-200 g dan zichlangan briket ko‘rinishida ham chiqariladi.

Quritilgan tuxum yuqori to‘yimli oziq-ovqat mahsuloti bo‘lib, tarkibida 6,4% suv, 43,3 oqsil, 40,9% yog‘, 5,8% (azotsiz ekstraktiv) suvda eruvchi organik moddalar va 3,6% mineral moddalar bor. Quritilgan tuxum mayda, bir tekis, nafis, unsimon ko‘rinishda bo‘ladi. Mahsulot bevosita iste’mol qilinishidan tashqari keng ravishda oziq-ovqat sanoatida xom ashyo sifatida ishlatiladi.

Tuxum bo‘tqasini 1:1 nisbatda sut bilan qorishtirib, quritib quruq quymoq olinadi. shuningdek, alohida tuxum oqi va sarig‘i quritib chiqariladi.

Quritilgan tuxum mahsulotlarining asosiy sifat ko‘rsatkichi namligi bo‘lib, standart bo‘yicha u 9%dan oshmasligi kerak. quritilgan tuxum sifat ko‘rsatkichlari va erish darajasiga qarab, a’lo va 1 navlarga bo‘linadi, a’lo navli bo‘lib, erish darajasi 80-85%, nordonlik darajasi esa - 10⁰ va kuli 3,4%dan oshmasligi kerak.

1 navi qo‘l bilan ezilganda uqalanib ketadi. Erish darajasi 60-70%, nordonligi 16% va kuli 4% gacha bo‘lishi mumkin. 1 va 2 navida ham yog‘ning miqdori 35%dan, oqsili 45% dan kam bo‘lmasligi kerak. Quritilgan tuxumni 10⁰ dan-2⁰ gacha bo‘lgan haroratda va havo namligi 70%dan oshmagan sharoitda saqlash tavsiya etiladi. Normal sharoitda (0-2⁰ da) oddiy qadoqlangan mahsulot 8 oygacha va germetik idishga joylanganlari 12 oygacha saqlash mumkin.

Savdoga quritilgan tuxum 100-200 g dan zichlangan briket ko‘rinishida va ichiga yog‘, suv, suv o‘tkazmaydigan mumlangan qog‘oz to‘shalgan maxsus faner yashik yoki barabanlarda 10-30 kg hajmida chiqariladi. Magazin sharoitida quritilgan tuxumni toza, quruq va qorong‘i xonalarda saqlash tavsiya etiladi.

Tuxum va tuxum mahsulotlarini

joylash va saqlash

Tuxum mayda mahsulot bo‘lgani uchun standart idishlarga joylanadi. Tuxumlar maxsus yog‘och yashiklarga 720 yoki 360 donadan 4 qator qilib oralariga yog‘och qipig‘i qo‘yib joylanadi. Yashik va yog‘och qipig‘i quruq (namligi 15%), toza, mog‘orlamagan bo‘lishi kerak.

So‘nggi yillarda tuxum karton korobkalarda va 10 qator maxsus iyma xonachalari bo‘lgan karton patnislarda 360 donadan joylab chiqarilmoqda. Bu idishlar juda ixcham, engil va ozoda bo‘lib, borgan sari ko‘proq qo‘llanilmoqda.

Parhez dietik tuxumlar ham alohida 10 donadan karton karobkalarga joylanib chiqariladi. Har bir idishda tuxumning xili va sifati ta’riflangan marka bo‘ladi. Tuxum markirovkasida nomlari qisqartirilib faqat bosh harflarigina ko‘rsatiladi. Masalan, parhez dietik tuxum - D, yangi tuxum S (svejiy), muzlatkichda saqlanganlari - X, tuxum kategoriyalari «rim» raqami bilan I va II deb belgilanadi.

Mayda 143 g dan engil va usti ifloslangan tuxumlarga qo‘shimcha ravishda «mayda» va «ifloslangan» degan so‘zlar yozib qo‘yiladi. Tuxumlarni maxsus sovuq xonalarda harorati - 0,5 dan 2,5⁰; havo namligi 85-88% bo‘lgan sharoitda saqlash tavsiya etiladi. Saqlash muddati 6 oygacha. Tuxum mavsumlik mahsulot bo‘lgani uchun uni saqlash sharoitiga va muddatiga katta ahamiyat beriladi. Saqlash davrida tuxum yashiklarini vaqti-vaqti bilan o‘zgartirib, ag‘darib turiladi. Har bir qatorda yashiklarning balandligi 10 qatordan oshmasligi kerak.

Magazin sharoitida tuxumlarni yoz mavsumi 3 kun va qish mavsumida 6 kungacha saqlash mumkin. Muzlatkichdan keltirilgan tuxumlar asta-sekin ilitilib, so‘ngra savdoga chiqariladi. Tuxumlarni sotish vaqtida «ovoskop» orqali tekshirish tavsiya etiladi.

1. Tuxum tanaga quvvat beradi. Bir dona tuxum 6 gramm yuqori sifatli oqsil va 70 kaloriyaga ega.

 

2. Ushbu mahsulot jigar faoliyatiga samarali ta'sir ko'rsatadi. Uning tarkibida xolin makroelementi mavjud.

 

3. Tuxum tarkibidagi xolesterin moddasi qondagi mavjud xolesteringa ta'sir etmaydi. Doimiy ravishda tuxum iste'mol qilish jigarni kam miqdorda xolesterin ishlab chiqarilishiga ta'sir ko'rsatadi.

 

4. Mazkur mahsulotni iste'mol qilish natijasida organizm uchun foydali bo'lgan xolesterin miqdori oshadi. Lipoproeinlar yurak kasalliklari va insult xavfini kamaytiradi.

5. Ko'z o'tkirligi uchun tuxum foydali. Uning tarkibi lyutein va zeaksantin antioksidantlariga boy bo'lib, katarakta xavfini bartaraf etadi.

 

6. Ishtahani ko'taradi. Bu nonushta uchun eng maqbul taom. U insonni to'q saqlaydi.

 

7. Tuxum oqsil manbai sanaladi. Organizm uchun kerakli bo'lgan moddalar bilan ta'minlay oladi.

 

8. U suyaklar uchun ham juda foydali. Uning tarkibidagi vitamin D osteoparoz xavfidan bartaraf etadi.

9. Ushbu mahsulot saraton xavfini bartaraf etadi. Xolin moddasi ayollarda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan ko'krak saratonini yuzaga kelishini oldini oladi.

 

10. Mushaklar faoliyatini mustahkamlaydi. Oqsil mushaklar faoliyatiga yaxshi samara ko'rsatadi.

 

11. Xomiladorlar uchun ham juda foydali. 2 dona tuxum tarkibidagi 250 mg xolin, kundalik norma uchun etarli sanaladi.

 

12. Tuxum soch va teri salomatligi uchun ham foydali. Tuxum tarkibida V guruhiga oid vitaminlar jamlangan, ular soch, tirnoq va teri salomatligi uchun juda zarur.

 

13. Tuxum rangi mahsulotning sifati haqida darak bermaydi. Oq yoki jigarrang turdagi tuxum tarkibi tovuqning qaysi zotdan ekanligi bilan bog'liq.

Tuxum mahsulotlari 
 
Muzlatilgan tuxum mahsulotlariga tuxum melanji (oqi bilan sarig‘ining aralashmasi),  muzlatilgan  oq  qismi  va  muzlatilgan  sariq  qismlari  kiradi. Bu  tuxum  mahsulotlarini  ishlab  chiqarish  uchun  birinchi  va  ikkinchi kategoriyadanpast bo‘lmagan oshxonabop tuxumlar ishlatiladi. 
Muzlatilgan tuxum mahsulotlari olish uchun oqak eritmasida saqlangan va biror nuqsonga ega bo‘lgan tuxumlar ishlatilmaydi. 

 Muzlatilgan  tuxum  melanjini  olish  uchun  tuxum  saralanadi, 

dezinfektsiya qilinadi, sindiriladi. Oqi va sarig‘i aralashtiriladi, suzgichdan o‘tkaziladi,  62650  S  da  pasterizatsiya  qilinadi  va  sovutiladi.  So‘ngra tayyor massa oq tunuka bankalarga joylanib –18q-200 S da banka ichidagi harorat 60  S  bo‘lguncha  muzlatiladi.  eanj  faqat  umumiy  ovqatlanish 
korxonalarida ishlatiladi, sotuvga chiqarilmaydi. 
Melanjning harorati –60 S dan yuqori bo‘lmasligi kerak. Tuxumlarning 
oq  va  sariq  qismlarining  tarkibi  deyarlik  o‘zgarmaydi.  Lekin,  oqlik  qismi 
muzdan  tushirilganda  oqsil  o‘ziga  suvni  singdirish  qobiliyatini 
yo‘qotganligi  sababli  suyuq  konsistentsiyani  beradi.  Juda  ham past haroratda  muzlatilganda  esa,  sariq  qismi  jelatinsimon  konsistentsiyaga o‘tib, qaytarilmaydigan qattiq konsistentsiyani egallaydi. 
Muzlatilgan  melanj  zarqaldoq  rangli,  muzdan  tushirilgandan  so‘ngra esa  rangi  oqsariqdan  to  ochpushti  rangacha  bo‘ladi.  Konsistentsiyasi muzlagan  qolda  qattiq,  muzdan  tushirilgandan  keyin  esa  suyuq  qolatda bo‘ladi. 
Muzlatilgan  melanj  tuxumlarining  sarig‘i  va  oqlik  qismi  ajratilmay qo‘llaniladigan  hamma  taomlar  olishda  yangi  tuxum  o‘rnini  bosa  oladi. 
Muzlatilgan  tuxumlardan  pechenelar  va  souslar  ishlab  chiqarishda  ham keng  foydalaniladi.  Shuningdek  undan  parqez  taomlari  tayyorlashda  ham 
foydalaniladi.  Xuddi yuqorida keltirilgan texnologik jarayonlar asosida tuxumlarning oq  va  sariq  qismlari  ham  alohida-alohida  muzlatilishi  mumkin.  Ularning 
sifat  ko‘rsatkichlari  ham  muzlatilgan  melanjning  sifat  ko‘rsatkichlari singari aniqlanadi. 
Muzlatilgan tuxum  mahsulotlariga issiqlik ishlovi berishdan oldin ular albatta muzdan tushirilishi tavsiya etiladi. 
Muzlatilgan  melanj,  muzlatilgan  va  sariq  qismlarini  –  120  S  dan  ortiq 
bo‘lmagan harorat va havoning nisbiy namligi 8085 % bo‘lgan sharoitda 8 oygacha, - 180 S da saqlanganda esa 15 oygacha saqlash tavsiya etiladi. Talqonlar quyidagi assortimentda chiqariladi: oqi va sariq aralashmasi; 
quruq  oqlik  qismi;  quruq  sariq  qismi;  tuxum  massasi  va  pasterizatsiya 
qilingan sutdan 1:1 nisbatda olingan quruq omlet. 
Kukun-aralashmaning  kimyoviy  tarkibi  quyidagicha  (%):  oqsil  -  44; 
uglevod  –  1,8;  yog‘  -  42,2;  suv  -  8,5;  mineral  moddalar  -  3,5.  quritilgan 
oqlik  qismi  esa  asosan  74  %  oqsildan  tashkil  topgan  bo‘ladi.  quritilgan 
sariq  qismi  esa  yog‘  va  oqsillarga  boyligi  bilan  ajralib  turadi.  Unda 
yog‘ning miqdori 54 % ni, oqsil esa 36 % gachani tashkil etadi. 

 Quritilgan sut  mahsulotlari ishlab chiqarish usuliga qarab changlatib quritilgan  va  barabanlarda  plyonka  usulida  quritib  olingan  mahsulotlarga bo‘linadi.  Changlatish  usulida  quritilayotgan  tuxum  xom  ashyosi  mayda zarrachalarga  aylantirilib,  maxsus  quritish  jiqozlarida  quritib  olinadi. 

Bunda  quritish  maydonida  harorat  700  S  dan  ortiq  bo‘lmaydi,  quritish jarayoni  ham  juda  tez  boradi.  Shu  sababli  tuxumlar  tarkibidagi  oqsillarda bo‘ladigan  denaturatsion  o‘zgarishlar  ham  juda  kam  bo‘ladi.  Bu  esa  xom ashyodagi hamma vitaminlar va boshqa fiziologik faol moddalarning to‘la saqlanib  qolishidan  dalolat  beradi.  Plyonka  usulida  tuxum  kukuni  olishda 
esa  quritish  jiqozlari  600  S haroratda 12  soat  davomida  olib  boriladi. 
Bunday  uzoq  muddat  davomida  quritish  oqsillarning  asosiy  qismining denaturatsiyaga  borishini  keltirib  chiqaradi.  Demaq  oqsillar  tarkibida  va 
vitaminlar miqdoridabirmuncha o‘zgarishlar ro‘y beradi. 
  Tuxumning  aralashmatalqoni  ochsariq  rangli.  hamma  qismlarida bir  jinsli,  tuxum  talqonining  rangi  ochsariq,  butun  massasi  bir  xil, konsistentsiyasi kukunsimon, ta’mi va hidi quritilgan tuxumga xos, begona hidlarsiz  va  ta’mlarsiz  bo‘lishi  kerak.  Namiqqan,  sirti  shilimshiqlangan, moqorlagan,  begona  ta’m  va  hidlarga  ega  bo‘lgan,  rangi  butunlay o‘zgargan tuxum talqonlarini sotishga ruxsat etilmaydi.  Tuxum  talqonining  sifatini  aniqlashda  ularning  suvda  eruvchanligi muhim ko‘rsatkich hisoblanadi. Changlatish usuli bilan olingan oliy navli tuxum talqonining eruvchanligi 85 % dan, birinchi naviniki esa 70 % dan kam  bo‘lmasligi  kerak.  Plyonka  usuli  bilan  quritilgan  tuxum  kukunining oliy  navida  bu  ko‘rsatkich  80  %  dan,  birinchi  navida  esa  60  %  dan  kam 
bo‘lmasligi me’yoriy xujjatlarda qayd etilgan.  
Changlatish  usuli  bilan  olingan  tuxum  talqonining  namligi  9  %  dan, nordonligi esa oliy navida 100 T dan, birinchi navida esa 160 T dan ortiq bo‘lmasligi  kerak.  Oqsil  moddalar  miqdori  esa  quruq  moddaga hisoblanganda  45  %  dan,  yog‘ar  esa  35  %  dan  kam  bo‘lmasligi ko‘rsatilgan. 
Shuningdeq  quruq  quymoqlar  ham  ishlab  chiqariladi.  Ularning  tuxum 
talqonidan  farqi  shundaki,  qaymoqlar  olishda  tuxumga  tabiiy  sut  yoki yog‘i olingan sut qo‘shiladi. 
Tuxum  talqoni  100  va  200  g  briket  qolida  faner  barabanlarga  50  kg gacha, germetik oq tunuka bankalarga 10 kg gacha qilib joylanadi. 
Tuxum  talqonining  kafolatlangan  saqlash  muddati  100  S  dan  –20  S gacha  havoning  nisbiy  namligi  65-70  %  bo‘lgan  sharoitda  germetik 
bo‘lmagan idishlarda 6 oygacha, germetik idishlarda esa 12 oygacha qilib 
belgilanadi.