Ushbu multimediali elektron darslik mualliflari

4.6. YASMIQ

Halq xo’jaligidagi ahamiyati. Yasmiq eng qadimiy oziq-ovqat ekinlaridan biridir. Yasmiq donining tarkibida 23-32 % oqsil, 0,6-2,1 % moy, 47-70 % azotsiz ekstraktiv moddalar, 2,3-4,4 % kul, 2,4-4,0 % kletchatka va bir qator vitaminlar bor. Yasmiq doni ovqatga butunligicha, yorma yoki un qilib ishlatiladi. Poyasining tarkibida 6-14 % oqsil bo’ladi. Yasmiq tuproq unumdorligini oshiruvchi ekinlardan biridir.

Yer yuzida yasmiq 3,361 mln gektar yerga ekiladi. Yasmiq Pomir tog’larida, Gresiyada, Xindsitonda keng tarqalgan. O’rtacha hosildorligi gektaridan 20-30 sentner. Yasmiq chorva xayvonlari uchun ham juda yaxshi oziqa.
Yasmiq oqsilining 86 % kraxmalining 93 % xayvonlar organizmida xazm bo’ladi. Yasmiqning doni, to’ponlari, qobiqlari ham qoramollar uchun yaxshi oziqa hisoblanadi.
Botanik ta’rifi (Ervum Yens Y. Yems escubenta Moen). Yer sharida yasmiqning besh turi uchrab, asosan bittasi, ya’ni ovqatga ishlatiladigan xuraki yasmiq ko’proq ekiladi. Xuraki yasmiqning respublikamizda katta va kichik urug’li turi uchraydi. Yirik urug’li yasmiq (SSP macrosperma) baland bo’yli bo’lib, 60-70 sm ga yetadi. Dukkaklari ham yirik, urug’larining rangi sal yashil bo’lib, 6-9 mm gacha bo’ladi. 1000 dona urug’ining vazni 55-65 g keladi, o’suv davri navlariga qarab 80-120 kun.
28-rasm. Yasmiq. 1,2-o’simlik rivojlangan unib chiqish va gullash fazasida; 3-poyasining qismi; 4-gul; 5,6-mevalar (a) va mayda urug’li va yirik urug’li yasmiq urug’lari

Mayda urug’li yasmiq (SSP microsperma) past bo’yli bo’lib, balandligi 40-50 sm bo’ladi, urug’larining diametri 2-5 mm keladi, rangi ko’proq jigarrang tusda bo’ladi.

O’suv davri qisqa, 65-70 kunda pishib yetiladi. Nisbatan qurg’oqchilikka chidamli. 1000 dona urug’ning vazni 25-30 g keladi. Yasmiqning ildizi o’q ildizli bo’lib, u 50-100 sm chuqurlikkacha kirib boradi. Ildizlarida tuganak hosil bo’ladi.
Dukkakli ekinlar t o' yimliligi
( 100 g , mahsulotda % hisobida)