Urganch dalvat universiteti Filologiya fakulteti 201-guruh talabasi Saparbayeva Asalaning “Navoiyshunoslik”fanidan “Lison ut-tayr”dostonining boblar bo‘yicha tavsifi”mavzusida tayyorlagan taqdimoti

Shuningdek, undagi ayrim epizodlarga ilova tarzida keltirilgan hikoyatlarning ham o’z sujeti, g’oya kompozitsiyalari bor. Shunga binoan ular o’ziga xos mustaqil asarlar ham sanaladi. Lekin ular asosiy qissaning mavzusi jihatdan bosh kompozitsion yo’nalishi bilan uzviy bog’liq bo’lib, uning muhim tarkibiy qismlarini tashkil etadi. Ularni dostondan chiqarib tashlash mumkin emas, aks holda asarning g’oyaviy mazmuniga jiddiy putur yetadi.

Shoirning oltinchi dostonida qo’llanilgan bu usul ko’proq uning “Hayrat ul-abror” va “Saddi Iskandariy” dostonlaridagi kompozitsion usullarni eslatadi. Jumladan, har uchala dostonda ham shoir hikoyatlarni ulardan avvalgi bobda bayon qilingan fikr-mulohaza, voqea va nazariy tezislarga isbot-dalil yoki ilova sifatida keltirganki, bu jihatdan ular bir umumiy tamoyilga ega. Umuman, “Xamsa”da shoir dostonchiligidagi kompozitsion holatlarning sintezlashuv hodisasi mavjud bo’lib, bu narsa “Lison ut-tayr” asarida kompozitsion usullarni o’ziga xos umumlashtirganidan dalolat beradi.

Birinchi parcha Attorda ham, Navoiyda ham maxsus sarlavhaga ega emas va ollohga hamdlardan iborat: dunyo yaratilishining tasavvufiy konsepsiyasi, Odam Ota tarixi, Shaytonning quvilishi va Odam Otaning jannat haydalishi umumiy tarzda bayon qilinadi. Navoiy asliyatga umumiy tarzda yondashadi. Masalan: Ofarin, jon ofarin, pokror

Birinchi parcha Attorda ham, Navoiyda ham maxsus sarlavhaga ega emas va ollohga hamdlardan iborat: dunyo yaratilishining tasavvufiy konsepsiyasi, Odam Ota tarixi, Shaytonning quvilishi va Odam Otaning jannat haydalishi umumiy tarzda bayon qilinadi. Navoiy asliyatga umumiy tarzda yondashadi. Masalan: Ofarin, jon ofarin, pokror

Onki jon baxshid masti xakro. (“Mantiq ut-tayr”)

Jon qushi chun mantiqi roz aylagay,

Tengri hamdi birla og’oz aylagay. (“Lison ut-tayr”)

Attorning uslubi juda o’tli, she’rlari dami qaytgan hayqiriqlar bilan to’lgan, hikoya bayoni doimo munojot – Xudoga qaratilgan otashin iltijolar bilan bezalgandir. Dunyoning yaratilish tarixi Attorda batafsilroq bayon qilingan, Navoiy esa Shaytonning quvilishiga ko’proq o’rin ajratadi. Biroq Attor obrazi Navoiy fikrlari rivojiga hamisha turtki bo’lib turadi. Shu bilan birga , Navoiy yaratgan obraz , quyidagi baytdan ko’rinib turganidek, badiiy yuksaklik darajasiga ko’tarilgan: