У збек и с то н рес п у бл и ка си халк, таълим и ва зирли ги


НУТКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИНИНГ



Download 7,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/120
Sana30.04.2022
Hajmi7,65 Mb.
#597909
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   120
Bog'liq
fayl 861 20210506

НУТКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИНИНГ
ФАН СИФАТИДА ШАКЛЛАНИШ ТАРИХИ
К.Д.Ушинский — болаларга биринчи навбатда она тилини
укитиш асосчиси.
Е.Н.Водовозова, унинг болалар нущини ривожлантириш
методикасига кушган хиссаси.
Собик совет даврида нутк мстодикасининг ривожланиши.
К.Д.Ушинский — болаларга биринчи навбатда
она тилини укитиш асосчиси
Рус педагоги 
К.Д.Ушинский 
(1824-1870) рус буржуа - 
демократик педагогикаси, хусусан, мактабгача педагогиканинг 
асосчиси хисобланади. У болаларни мактабгача тарбиялаш 
назарияси 
ва 
амалиёти 
масалаларини 
бошлангач 
таълим 
муаммоси билан борлаган.
У ш инский педагогика тизим ининг асосий етакчи гояси 
халкона тарбия кояси хисобланади, бунда хар бир хал крин г у 
яш айдиган ва мехнат киладиган тарихий, табиий шарт- 
шароитлари билан боглик, булган узига хослигини тушунади.
Уш инский она тили 
- халк,оналикнинг энг яхши 
ифодасини тан олган хамда таълим ва тарбия ишида она тили 
асосий уринни эгаллаши лозим, деб хисоблаган.
Она тилининг бола психологик кучларини хар томонлама 
ривожлантириш, тил мохияти ва унинг вужудга келишининг бош 
манбаи эканлиги хакидаги таълимот К.Д.Ушинский педагогик 
таълимотида марказий Уринлардан бирини эгаллайди хамда унинг 
методик тизимини тушуниш учун асос булиб хизмат килади.
К.Д.Уш инский она тилини бирламчи укитиш нинг учта 
асосий макрадларини шакллантирган:
I. Суз им кониягларини ривожлантириш ;
II. Болага фикрни ифодалаш учул! она тилининг энг яхши 
шаклларидан фойдаланишни Ургатиш, бола.ларни “она тилининг 
бойликларини эгаллаш”га жалб килиш.
III. Тил крнунларини, унинг грамматикасини урганиш.
Она тилини бирламчи ук^ггишнинг барча уч мак,садига 
кетма-кет эмас, балки бир вактнинг узида эришилади.
46


1861 йилда Ушинскийнинг “Она тили” номли асари чоп 
этилди. Мазкур асар Константин Дмитриевичнинг болаларга 
бирламчи савол ургатиш ва уларни тарбиялаш билан боглик, 
педагогик гоялари хамда эстетик тамойилларининг узига хос 
якунлари ва амалий ифодаси булди. Укиш китобининг бутун 
мазмуни муайян тизим буйича берилган. “Она тили” китоби 
нафакат билимлар к,омуси, балки бадиий энциклопедия хам 
Хисобланади.
Унинг биринчи к,исмидан 19 та эртак, 30 та топишмок,, 
123 та макол ва матал, 13 та тез айгиш, 14 та кушик, 14 та 
турли шоирлар шеърлари хамда У ш инскийнинг узи ёзган 43 та 
Хикояси жой олган.
Ушинский биринчи бор китобларида болаларни уз 
замондошлари 
— 
Тютчев, 
Некрасов, 
Огарев, 
Тургенев 
асарлари, шунингдек Карамзин, Лермонтов, Крылов асарлари 
билан таништирди.
Китобни тузиш тартиби куйидагича: у боланинг табиат, 
киш илар ва жамият хакидаги билимларини кенгайтиргани ва 
чукурлаштиргани холда уни таниш нарсадан нотаниш нарсалар 
томон бошлаб боради.
Ушинский 6 ёшгача булган болалар нуткини тавсифлар 
экан, 
унинг айрим хусусиятларини, 
масалан: товушнинг 
тушунарсизлиги, лугат бойлигининг етарли эмаслигини, узаро 
богликликнинг йуклигини алохида таъкидлаган. У болалар 
билан маилулот утказиш нинг турли 
шаклларини таклиф 
килган:
• болалар хаётидан хикоялар;
• болага нарсаларнинг хусусиятларини куришда, 6 ёшга 
келиб эса нарсалар жуфтлигини бир-бирига таккослаш, улар 
уртасидаги умумийлик ва фаркларни топишда ёрдам берувчи 
машклар;
• суратлар асосида хикоя килиш, бу болаларга саволларга 
жавоб бериш, сунгра эса равон, тушунарли ва эркин хикоя 
Килиб беришни ургатади;
• болаларни 
укиш 
ва 
ёзишга 
тайёрловчи 
амалий 
машклар.
К.Д .У ш инскийнинг 
тил 
ва 
унинг 
болани 
рухан 
шаклланишида 
тутган 
урни 
хакидаги 
таълимоти 
нуткни 
ривожлантириш 
методикасини 
мустакил 
фан 
сифатида 
ажратиш учун мухим ахамиятга эгадир.
47


1. Тил хакида, унинг вужудга келиши хакидаги таълимот
— методиканинг назарий асослари ишлаб чикилди; унинг хаР 
бир одамнинг ривожланишида тутган урни курсатиб берилди, 
бу 
эса 
болаларни 
ривожлантириш 
ва 
гарбиялашда 
она 
тилининг етакчи урин тутишини асослаш имконини берди.
2. 
Болалар 
нуткини 
ривожлантириш 
иши 
мактаб 
таълимига кадар бошланадиган иш сифатида алохида булимга 
ажратилган.
3. Болалар нуткини ривожлантиришга боланинг узок 
давом этадиган она тили, унинг мазмуни ва ш аклларини 
узлаштириш жараёни сифатида каралган. Ушбу мураккаб 
жараён устоз томонидан тугри ва фаол рахбарлик килиш ни 
талаб килади.
4. Она тилини укитиш жараёнига рахбарлик килиш нинг 
асосий 
коидалари: 
она 
тилини 
бирламчи 
укитиш нинг 
максадлари; уларни амалга ошириш мазмуни ва ш акли; нуткни 
ривожлантириш да 
кургазмавийликнинг 
ахамияти 
ишлаб 
чикилган ва асослаб берилган.
5. Бола нуткини унинг фикрлаш и, маънавий ва эстетик 
Хис-туйгулари 
билан 
биргаликда 
ривож лантириш ни 
таъминловчи иш усуллари курсатиб берилган.

Download 7,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   120




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish