Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

 
 
II.
 ANTISEPTIKA VA ASEPTIKA VA ULARNING TARIXI
Xirurgik operatsiyalar hattoki, mukammal darajada bajarilgan taqdirda ham 
infeksion asoratlar ko‘plab uchrashi va o‘limga olib borishi mumkin. Bu 
asoratlarning oldini olish xirurgiyaning asosiy maqsadi bo‘lib, u aseptika va 
antiseptikaga asoslanadi.
Antiseptika va aseptika grekcha so‘z bo‘lib, “anti” - qarshi va “sepsis”- 
chirish so‘z birikmalaridan iboratdir. “A”- inkor etish iborasi. Boshqacha qilib 
aytganda, bu yiringlashga qarshi va yiringsiz terapiya usullaridir. 
1867-yil antiseptika davrining boshlanishi hisoblanadi: shu yili ingliz xirurgi
Dj. Lister yaralarni davolashda karbol kislotasini qo‘llay boshladi. Bu haqda 

---

15 
o‘zining “Suyak sinishining va yiringli yaralarni yangi usullar bilan davolash va 
yiringlash sabablari to‘g‘risida mulohazalar” deb nomlangan ilmiy ishida batafsil 
ko‘rsatgan.
I.Zemmelveys 1847-yilda tug‘ruqxonalarda tug‘ishdan keyingi sepsisning 
oldini olish uchun xlorli oxak suvidan qo‘lni yuvishda foydalanishni taklif qilgan 
edi.
Yuqorida keltirilgan ma’lumotlar, harbiy dala xirurgiyasini rivojlanishiga 
katta hissa ko‘shgan. Ularni ratsional jamlanishini N.I. Pirogovni hayotiy va ilmiy 
ishlarida ko‘rishimiz mumkin. Masalan, N.I. Pirogov XVIII asrning urush yillarida 
shifokor bo‘lib qatnashgan va HDX qonunlarini, ishlash prinsiplarini, qoidalarini 
amaliyotga tadbiq qilib, ko‘rsatib, ilmiy asoslab bergan.
Dj. Lister I.Zemmelveys 
N. I. Pirogov E.Bergman 
Pirogovning shogirdi E.Bergman va K.Shimmelbush asboblarni yuqori 
temperaturada qaynatish va yuqori bug‘ bosimi ostida

sterilizatsiya qilishni taklif 

etgan edi. 1940-yildan boshlab antibiotiklarning ishlab chiqarilishi yiringlash va 
yallig‘lanishni davolashda yangi davrni ochib berdi.
Antiseptika – jarohatda va butun organizmda joylashgan va rivojlanayotgan 
infeksiyaga qarshi kurash chora-tadbirlar kompleksidir.
Aseptika – jarohatga, yaraga infeksiya tushishining oldini olishga qaratilgan 
chora-tadbirlar mahsulidir. Yara bilan kontaktda bo‘ladigan har bir narsa-ob’ekt 
infeksiyadan holi bo‘lishi, ya’ni sterillangan bo‘lishi shart. 
Zamonaviy antiseptika aseptika bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, butun bir umumiy 
tizimiga birlashadi. 

---

16