Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

Kimyoviy antiseptika
– kimyoviy qonunlarni qo‘llashga asoslangan bo‘lib, 
bir qancha kimyoviy moddalarning jarohatga bakteritsid va bakteriostatik ta’siri 
shu qonunlarga asoslanadi. Bu jarohatdagi infeksiya va kimyoviy antiseptiklar 

---

21 
bilan kurashish usulidir. Antiseptiklar mahalliy va umumiy ravishda og‘iz orqali 
va parenteral qo‘llaniladi. 
Kimyoviy antiseptiklar tabiatan ikkita katta guruhga bo‘linadi. Ayrim 
antiseptik vositalarning ta’siri quyidagi kimyoviy qonun-qoidalarga rioya qiladi: 
osmotik bosimning o‘zgarishi, degidratatsiya, adsorbsiya, oksidlanish, oqsillarning 
suzmasimon massaga aylanishi, kolloid holatining o‘zgarishi, protoplazma bilan 
kimyoviy reaksiyalar va boshqalar. Antiseptika vositalarining bunday kimyoviy 
sifatlari bakteriyalarning yashashi va ko‘payishi uchun noqo‘lay shart-sharoitlarni 
yaratib, organizmning barer (to‘siq ximoya), hujayra va regeneratsiya 
jarayonlarining tiklanishida ijobiy ta’sir qiladi. Antiseptik dori-darmonlar 
bakteritsid va bakteriostatik xossalarga ega bo‘lib, organizmning hujayra va 
to‘qimalariga salbiy ta’sir qilmasligi, ular bilan to‘qnashganda o‘z kuchini 
yo‘qotmasligi, bug‘ga aylanib uchib ketmasligi, qo‘llanishi sodda va narxining 
arzon bo‘lishi shart. Shunda, bu antiseptiklardan keng foydalanish mumkin. Endi 
yuqorida ko‘rib o‘tilgan anorganik antiseptik preparatlar bilan batafsil tanishib 
chiqamiz. 
NOORGANIK BIRIKMALAR 
I. Galoidlar
- 
yod
va 
xlor
preparatlari barcha galoidlarga xos antiseptik 
ta’sirga ega bo‘lib, ularning mexanizmi bitta umumiy xususiyatga bog‘liq. Ular 
vodorod atomlari bilan birikkan holda organik to‘qimalarning, mikroblarning 
molekulyar tuzilishini buzadi. Ularning salbiy xususiyati: mikroorganizmning tirik 
to‘qimasiga zarar etkazishidir. Toza holda ular zararlanmagan terini ham 
kuydiradi, shuning uchun ular birikmalar holida qo‘llaniladi, bunda galoid I, Cl 
asta-sekin chiqib antiseptik ta’sir ko‘rsatadi. Tarkibida yod bor preparatlar 
mikrobga qarshi ta’sirga egadir. Uning eritmalari jarohatni, jarroh qo‘lini, 
operatsiya maydonini tozalashda, tikuv materiallarini va hokazolarni sterilizatsiya 
qilishda ishlatiladi.