Barmoqlar. Qoʼllar bilan iflos jihoz, zararlangan oziq ovqat mahsulot, kiyim kechak yoki bashqa bron narsalarni ushlashdan bakterialar yigʼili mumkun. Shu vaqtda xodimlar qoʼllarini suyuq dezenfektsiya vositasi bilan tozalab qoʼyishi kerak. Qulqop keyinishi bu muamoni yechishi mumkun (lekin sanitariya nazoratchilar tomonidan taʼkidalanishicha ularning kiyinishi munozarali masaladir, chunki ular jadal zararlanishga olib kelishi mumkin). Ular xodimning barmoq va qullaridan bakterialarnig tarqalmaslikka yordam beradi va psixologik jixatdan maxsulotlarni ishlov beruvchilarni nazorat qiluvchiga ijobiy taʼsurot qoldiradi.
Qulqoplarni ishlatishda ustunlik va jabriyat tomonlari mavjud. Boshdan boshlab toza yuza bilan aloqaga chiqadi va teri ustida yoki ichidagi bakterialar yopilib, maxsulotga oʼtmaydi, to qulqoplar yirtilmaguncha yoki shikastlangucha. Lekin qulning terlashi bilan, qulqop va qulning orasidagi joyda zararlanesh keskin oʼsib boradi. Undan tashqa qulqoplar oʼziga xaddan tashqari ishonchlikni toʼgʼdiradi, bu esa gigienaning ustuvorligiga toʼgʼri kelmaydi.
Tirnoqlar. Bakteriyaning oson tarqalish yoʼllardan biri tirnoq tagidagi kirliklardandir. Kir tirnoqga ega boʼlgan xodimlar hech qachon oziq ovqat maxsulotlariga teginmasligi kerak. Sovun va suv bilan qoʼllar yuvilgana mikroblarni yoʼqotadi va antiseptik va dezenfektsiya vositalning qullash maqsdi, bakteriyaning rivojlanmasligidadir. Shifoxonalarning malakasidan koʼrinib turibdiki, spirt ichidagi namlovchi xossasi oʼtroq va begona bakterialarni yoʼq qilish va bashqarishda oʼz samaraligini koʼrsatdi (Restaino and Wind, 1990).
Taqinchoqlar. Ovqatlanish maxsulotlarini ishlab chiqarish va xizmat koʼrsatish korxonalarda jihozlar boʼlgan joyda zararlanishni kamaytirish maqsadida taqinchoqlarni kiyib yurish taqiqlanadi. Undan tashqari ular zararlanishni koʼpaytirishi va taom ichiga tushishi mumkin.
Soch. Sochlar ichida mikroorganizmlar (odatda stafilokokklar) topilgan. Boshi qichiydigan xodimlar maxsulotlarni ushlashdan oldin qoʼllarini suyuq dezinfektsiya vositasi bilan yuvishi va sochini yopib turishi kerak. Ovqatlanish korxonalarda hamma xodimlar sochini yopib ishlashi majburdir va yangi xodimlarni ishga olishdan oldin shu haqida taʼkidlab oʼtish lozim. Sochini yopish vositasi kskalardan pastroq joylashishi kerak. “Xorijiy” qogʼozdan yasalgan keyim boshi sanitariya tomonidan bunchalik samarali emas, chunki sochning hama joyini qamrab olmaydi.
Koʼzlar. Koʼzlar odatda bakterialarga ega emas, lekin yengil holdagi bakterialar ham boʼlishi mumkin. Bakterialar qoshlarda va koʼz bilan burunning oraligʼida joylashgan boʼlishi mumkun va koʼzni qoʼl bilan artganda, bakteriaar qoʼlga oʼtishi mumkin.
Ogʼiz. Ogʼiz boʼshligʼida va lablarda koʼp bakterialar topilgan. Аksa urganda bir xil bakterialar havo yoʼllari orqali maxsulotlarga oʼtib, ularni zararlashi mumkin. Undan tashqari, ish davrida chekish taqiqlangan boʼlishi kerak. Turli xil ogʼir kassaliklarnikeltirib chiqaruvchi bakterialar va viruslvr ogʼiz boʼshligʼida topilgan, aynan xodim kassal boʼlganda. Bu mikroorganizmlar aks urganda boshqalarga yoki maxsulotlarga oʼtishi mumkin.
Chekishdan keyin yoki burun shamollashda ogʼizni qoʼzgʼatganligi uchun tupurgisi keladi. Bu narsaga ovqatlantirish korxonasida yoʼl quyilmasligi kerak. Tupurish madaniyatsizlik va kassaliklarning tarqalishiga va maxsulotlarning ifloslanishga sababchi boʼladi. Tishlarni tozalanganda tishlar ustida xosil boʼlgan bakterial pardasi yoʼqoladi va aks yurganda iflaslanishning kamaytirish yoʼlini olish mumin.
Burun, burun boʼshligʼi va nafas olish yoʼllari. Burun va tomoq mikroflorasi ogʼizga nisbatdan ancha chegaralangan. Bu badanning samarali filtrash tizimidandir. Diametri 7 mm.dan katta zarachalari nafas olish yoʼllarning tepa qismida ushlanib qoladi. Burun, burun boʼshliqi, tomoq va qiziloʼngachning butun yuza qismida shilimshiq boʼlgan mebrana tomonidan erishiladi. 3 mm. va undan katta zarachalarning yarmi qolgan boʼshliqlarda ushlanib qoladi, qolganlar esa upkaga tushadi. Upkaga tushgan zarachalar badan ximoya tizimidan nobud boʼladi. Viruslvr burun boʼshligʼi shilimshiq moddasida boʼlgan virus aktivligini pasaytiradigan agent tomonidan boshqarilib turiladi.
Tasodifiy ravishda mikroorganizmlar shilimshiq moddadan oʼtib tomoq va oʼpkaga tushishi mumkun. Stafilokokklar, streptokokklar va difteroidlar koʼpincha shu joylarda boʼladi, qolgan mikroorganizmlar bodomsimon bezlarda joylashgan. Burun oqishi – kassaliklarning eng tarqalgan turi boʼlib, rinoviruslardan kelib chiqadi. Boshlangʼich xuruji asosan ikkinchi zararlanishdan boshlanadi, chunki birinchi zararlanish teppa nafas olish yoʼllarning shilimshiq moddalarning ustunligini pasaytiradi.
Ikkinchi zararlanish turli xil agentlar, hatto bakterialardan tomonidan kelib chiqishi mumkun. Bakterialar asasan kassalangan xodimlar tomonidan, burundan koʼlga, qoʼldan taomga oʼtadi.
Shamollagan xodimlar burunni qoqishdan keyin qoʼllarini dezenfektsiya vositalari bilan yuvishi shart. Boʼlmasa, bu bakterialar qoʼllardan tayrlanadigan taomga oʼtishi mumkun. Yutal yoki aks urishdan chiqadiganlarni tirsak yoki el bilan yopib ushlanishi kerak.
Sinus infektsiyasi boʼrin boʼshligʼining membrana infektsiyasidan kelib tarqaladi. Shilimshiq pardalar shishidi va shaollanadi, hamda ajralgan moddalar boʼshliqlarda yigʼiladi. Аjralgan moddalarning boʼshliqlarga bosim koʼrsatishi bilan bosh ogʼriq, bosh aylanishi va burunning oqishiga olib keladi. Аgarda xodiimlar ish davrida maxsulotlar bilan aloqaga tushsa, ehtiyotkorlik choralari qullanilishi kerak. Kassalikni quzgʼativchi infektsiya ajralgan shilimshiq moddada boʼlishi mumkun, undan tashqari S. aureus oʼxshash boshqa mikroorganizmlar ham boʼlishi mumkun. Shuning uchun xodimlar birnini qoqgandan keyin qoʼllarini dezinfektsiyalashi va aks urgan ogʼizni berkitib turishi kerak.
Аngina odatda streptokokklarning turkumidan kelib chiqadi. Patogen streptokakklarning asosiy manbasi odamdir, odam nafas olish yoʼllarining ieppa qismlarda bu mikroorganizmlarni olib yuradi. Shilimshiq moddalarning chiqishidan “oʼtkir farangit”, laringit va bronxit kassaliklar kelib chiqadi. Streptokokklar skarlatin, revmatizm va tonzillit kassaliklarning ham asoschisidir. Bu sharoitlar salbiy gigienik malakaga ega boʼlgan joylarda paydo boʼlishi mumkun.
Influenza boshqacha qilib aytganda oddiy gripp kasaligi oʼtkir infektsion tarqaladigan kassalikga kiradi. U kichik kassalikdan keng tarqalgan, katta epitemiyaga aylanishi mumkun. U nafas olish organlari orqali oʼtadi. Ikkinchi bakterial infektsiyalar stafilokokk, streptokokk yoki pnevmokokklar zararlanishdan keyin oʼlim kelishi mumkun.
Bu kassaliklarning koʼpchiligi zararli. Shuning uchun kasal xodimlar ishga quyilmasligi kerak. Kasal xodimlar ishlab chiqaradigan maxsulotlar va kasbdoshlarni xavli vaziyatga qoʼyadi.
Barcha yoʼtal va aksirsa yuqumli malaylari oʼz ichiga olgan shilliq oq atomize tomchilari oʼz ichiga olgan va blokirovka qilinishi kerak. Qoʼllari qoʼl foydalanish yuqumli mikroorganizmlar kirlenmesini oldini olish uchun tiqishi orqali iloji boricha toza lozim.
