Toshkent davlat sharqshunoslik instituti qosimjon sodiqov turkiy til tarixi



Download 2,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet46/186
Sana31.12.2021
Hajmi2,75 Mb.
#257869
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   186
Bog'liq
turkiy til tarixi

Alifbo  tizimi.  Turklar  arab  alifbosini  o‘z  tillariga  moslab 
qabul qilgan. Shuning uchun ham asl arab alifbosi bilan turkiy 
tilga moslangan alifbo orasida bir oz farq bor.  
Imlo prinsiplari.  Arab alifbosi asosidagi turkiy  yozuvning 
imlo  prinsiplari  puxta  ishlangan  edi.  Yozuvda  unlilarni 
ifodalash  uchun  alifbodagi  uchta  harf  –  “alif”  (ا),  “vav”  (و), 
“ya”  (ي)  hamda  harakatlar,  turli  grafik  vositalardan 
foydalanilgan.  
Turkiy tildagi unlilar imlosi xususida “Attuhfatu-z-zakiyatu 
fillug‘atit  turkiyya”  asarining  muallifi  shunday  yozadi: 
“Bilgilki,  turk  tilida  shakl  yo‘q.  Shakl  yo‘qligi  uchun  bir 
qancha  aniqsizlik  va  xatolar  paydo  bo‘lar  edi.  Shuning  uchun 
ana  shu  aniqsizlikdan  qutilish  uchun  ot,  fe’l  va  hurufni 
yozishda  maxsus  shakl  qo‘llash  usulini  qabul  qildilar.  Ya’ni 
“fatha”  o‘rnida  “alif”,  “kasra”  o‘rnida  “ya”,  “zamma”  o‘rnida 
“vav” qo‘llay boshladilar” (AZFT.10). “Turk tilida shakl yo‘q” 
deyilganda turkiy imloda unlilarni ifodalashga xizmat qiladigan 


 
106
harakatlar yo‘qligi nazarda tutilmoqda. Ayni usul bilan imloda 
unlilarni to‘liq ifodalash usuli joriy etilgan. 
Yozuvda  ba’zan  cho‘ziq  unlilar  ham  o‘z  ifodasini  topgan. 
Masalan,  “Devonu  lug‘atit  turk”da  qo‘shaloq  “alif”  cho‘ziq 
unlini bildiradi: جاا a:č – och, suq, شاا aš – osh, ovqat, لاا a:l – 
hiyla,  فاا a:w – ov. 
Turkiy  matnlarda  ب  harfi  jarangli  [b]  va  jarangsiz  [p] 
undoshlarini  ifodalaydi.  Ayrim  o‘rinlarda  jarangsiz  [p]  ni 
farqlash uchun پ harfidan ham foydalanilgan: ﺪﻨﭘ pand, ل ﻮﭘ pul. 

Download 2,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   186




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish