Toshkent davlat sharqshunoslik instituti qosimjon sodiqov turkiy til tarixi

 
SUG‘D YOZUVI 
 
U  meloddan  avvalgi  III  asrlarda  oromiy  xati  negizida 
shakllangan  bo‘lib,  melodning  XI  asriga  qadar  sug‘dlarning 
milliy  yozuvi  sifatida  amal  qilgan.  “Milliy  sug‘d  yozuvi”ni 
aslida sug‘dlar ishlatgan. Uzoq tarixiy birodarlik, qo‘shnichilik 
va  birga  yashash  ta’sirida  undan  turklar  ham  foydalangan. 
Lekin “milliy sug‘d yozuvi”dagi turkiy bitiglar oz.  
Kezi kelganda, sug‘d yozuvi madaniyati O‘rta va Markaziy 
Osiyo  xalqlarining  yozuv  madaniyatiga  ham  ta’sir  ko‘rsatgan 
edi. Uyg‘ur yozuvining negizi ham sug‘d yozuviga tutashadi. 
 
 
 

---

 
104
BRAHMA YOZUVI 
 
Brahma  xati  bo‘g‘in  yozuvi  bo‘lib,  qadimgi  sanskritcha 
alifbo    negizida  shakllangan.  Turon  yurtiga  buddizm  ta’sirida 
kirib kelgan. Brahma xatini  turk budda jamoalarigina qo‘lladi, 
qolganlar  o‘z  yozuvida  qolaverdi.  Shunisi  borki,  buddizmni 
qabul  qilgan  turklar  o‘zining  milliy  yozuvidan  ham  kechgani 
yo‘q.  Ular  o‘z  tillariga  o‘girilgan  budda  asarlari  uchun  uyg‘ur 
yozuvidan  ham  foydalangan.  Buning  sababi,  turkiy  xalqlar 
uchun  bo‘g‘in  yozuvidan  ko‘ra  o‘zlarining  fonetik  alifbolarini 
qo‘llash qulay edi. Shuning uchun ham qadimgi turklar orasida 
brahma  xati  keng  yoyilgan  emas.  Uning  yodgorliklari  ham 
shunga yarasha oz.