Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov q. X., Xolmominov sh. R

Ishchi va xizmatchilarga ish haqi stavkalarini belgilash usullari.
Xodimlar band bo'lgan ishlab chiqarish jarayonlari, ulaming bajaradigan 
vazifalari, shuningdek, ishlovchilaming soniga qarab stavkalar va maoshlami 
belgilash hamda tartibga solishning bir necha usullari mavjud. Bunda quyidagilar 
n azarda tutilishi m um kin: ish haqining yagona stavkalari; ish haqi 
stavkalarining avtomatik tarzda oshirilishi; xodimlar xizmatiga baho berish 
natijalariga muvofiq stavkalami o'zgartirish.
Ish haqining yagona stavkalari. 
Ishlab chiqarish xodimga b o g iiq
boim agan joylarda, bir xildagi o'zgarmas, eskirgan operatsiyalarda (konveyerli 
ishlab c h iq a ris h d a ), y a’ni a m ald a ishlab ch iq a rish n in g m iqdoriy 
ko'rsatkichlarini oshirishga o'rin qolmagan joyda bir xil murakkablikdagi 
ishni bajaruvchi xodimlar bir xilda ish haqi oladilar.
Ish haqining norasmiy stavkalari. 
Mayda korxonalarda (kichik 
tashkilotlarda) rahbarlarning xodimlarga ish haqi darajasini belgilashda 
subyektiv yondashish hollari ham b o iad i. Lekin, bunday tizim samara
169

---

berishi uchun bir qator shartlarga rioya qilish kerak. Eng awalo, rahbar o‘z 
xodimlarini yaxshi bilishi, uiam ing ish haqida yetarli darajada obyektiv 
m aiumotlarga ega boiishi va ulami muntazam ravishda nazorat qilib turishi 
zarur. Bundan tashqari, jam oada zo‘riqish vujudga kelmasligi uchun 
xodimlarning norasmiy ish haqi stavkalari darajasi xuddi shu vazifalarni 
bajaradigan boshqa korxona (yoki shu korxonaning o‘zida), yoxud boshqa 
flrma xodimlari ish haqiga yaqinroq b o iish i kerak. Aks holda, xorijiy 
mam lakatlar amaliyotida m a iu m boiayotganidek, bunday yondashish 
mehnat munosabatlarida ko'pincha keskinlikni keltirib chiqaradi va bu hoi 
butun mehnat jamoasi ish natijalariga salbiy ta’sir etadi.