Тошкент — «МЕҲнат» —1986

БОШНИНГ ТАНАГА ТУТАШИІШ
г и п о г н а т и к бош ва оғиз бў-лаклари олдингақаратилган прог-и а т и к бош (6- расм, а, б).

Гипогна'тик типдаги бошли ҳашаротларда оғиз тешиги тананинг умумий чизиғига тўғри келмайди, п р о іун а т и к типдагиларда эса оғиз аппарата тананинг умумий узу-наси ўқи бўйлаб жойлашган бўлади. Гипогнатик бош ўсимликхўр ҳаша-ротлар учун хос. Буларга чигиртка-симонлар, кўпчилик қандалалар ва қўнғизлар киради. Чунки бу типда­ги бош овңатни пастдан олиб ейиш-га мослашган.
Йиртдич ҳашаротларнинг боши прогнатик типда бўлади. Чун­ки бошнинг олдинга йўналганлиги ўлжани тутиш ва ҳужум ңилиш учун қулайдир.
Булардан ташқари, баъзан оғиз бўлаклари кўкрак ңисмига ңаратил-ган ва олдинги оёқларига жуда ҳам яқинлашган бўлади. Бунга опис­тогнатик типдаги б о. ш деб айтилади (6- расм, в). {Опистогна­тик типдаги бош саратонларда, трипс-ларда ва бошқа санчувчи-сўрувчи ҳа-шаротларда учрайди.
Ҳашарот бошининг икки ёнида, одатда бир жуфт кўз (oculi) бўлади, баъзан кўзсиз ҳашаротлар ҳам учрай­ди. Ҳар қайси кўз кесигига (микро-скопдан) қаралса унинг катакчалар-дан тузилганлигини кўриш мумкин. Бу катакчалар фасеткалар ёки омма-тидийлар (ommatidia) деб аталади, уларнинг миқдори турли ҳашарот-ларда ва тараққиётининг ҳар хил дав-рида ҳар хил бўлади. Кўзларнинг катта-кичиклиги ва шакли ҳам хилма-хилдир.
Кўпгина ҳашаротларда кўздан ташқари яна кўзча ёки содда кўзлар (ocelli) ҳам бўлади. Улар миқдори

1. 
   тадан 8—12 тагача бўлиб, кўпинча
   
2. 
   та ёки 3 тани ташкил этади. Содда кўзлар одатда пешонага, бош тепа-сига ёки энсага жойлашган. Содда кўзлар кўп бўлса, улар мураккаб кўзлар ўрнида пайдо бўлади, бундай ҳолда мураккаб кўзлар бўлмайди. Кўпгина ҳашаротларда содда кўз-лар мутлақо йўқ.
   

ҲАШАРОТЛАРНИНГ КЎКРАК ТУЗИЛИШИ
Ҳашаротларнинг кўкраги (thorax) уларнинг аждодларида бу икки ңисм ңорин қисмидан кескин фарқ қилиб бир-биридан ажралмаган бир хил алоҳида бўлимга ажралган. Лекин шаклдаги гавдадан тузилган, бу ҳар