Тошдту «Иқтисодиёт назарияси»

3. Ўзбекистон Республикасининг жаҳон хўжалигига қўшилиш хусусиятлари.

Ўзбекистон ўзининг мустақиллигини эълон қилганидан кейин унинг бевосита ҳалқаро бозорга кириши жаҳон инфраструктураси билан боғланиши объектив реалликга айланди. Аммо, бунинг иқтисодий ва сиёсий суверенитетидан ташқари яна бир қатор шароитлари бўлиши керак. Биринчи навбатда истеъмол бозорини тўйинтириб, сўмнинг қадр–қимматини тиклаб, аста–секин республиканинг иқтисодий ва молиявий аҳволини соғломлаштириб бориш керак. Бу ерда яна бир муҳим муаммолардан бири етиштирилган қишлоқ хўжалик маҳсулотларини қайта ишлашдир. Маълумотларга кўра, мустақилликка эришгунча қадар етиштирилган пахтанинг 90% дан ортиқроғи тола шаклидаги хом ашё сифатида экспорт қилинар эди. Биргина Россиянинг ўзида 10 млн.га яқин ишчи Ўзбекистон пахтасини қайта ишлаш саноат корхоналарида иш билан банд бўлган. Бу дегани Ўзбекистон олиши мумкин бўлган миллий даромаднинг катта қисмидан маҳрум бўлган. Шунингдек қайта ишлаш соҳасининг ривожланмаганлиги сабабли етиштирилган мева сабзавот маҳсулотларининг 10% дан 40% гачаси истеъмолчи дастурхонига етиб бормасдан нобуд бўлар эди.

Кейинги йилларда Ўзбекистоннинг чет мамлакатлари билан иқтисодий ҳамда илмий–техник алоқаларни ривожлантириш юзасида бир қатор тадбирлар, қарорлар қабул қилинди.
Лекин ҳозирги вақтда ҳам экспорт ҳажми паст даражасида сақланиб қолмоқда. Масалан: 1930 йилда Ўзбекистон жаҳон бозорига чиқарилган товарларнинг 80% пахта толасини ташкил этган бўлса, 1990 йилга келиб, ҳам экспортнинг 84,9%, 2011 йилда эса 9 % хом ашё кўринишидаги пахта толаси, жун, қоракўл ва шунга ўхшаганлардан иборат бўлган. Хом ашё сотиш жаҳон бозорида жуда кам самара беради.
Бозорда асосан тайёр маҳсулот юқори баҳоланади. Экспорт ҳажмини тайр маҳсулот ҳисобига ошириш Ўзбекистонга чет эл инвестицияларини кўплаб жалб этишни тақозо этади.
17 - мавзу. Жаҳон бозори ва валюта - кредит муносабатлари
Режа

1. Жаҳон бозорининг моҳияти.
2. Савдо сиёсати: назария ва амалий савдо сиёсати воситалари.
3. Жаҳон валюта тизими, унинг тузилиши, фаолият қилиш сабаблари ва шаклланиш босқичлари.
4. Валюта курси. Валюта курсини давлат томонидан тартиблаш.