Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

127
QULOQ OLDI-CHAYNOV SOHASI,
REGIO PAROTIDEOMASSETERICA
Quloq oldi-chaynov sohasini yonoq yoyi, pastki jag‘ning pastki qirrasi, tashqi
eshituv yo‘li va so‘rg‘ichsimon o‘siqning oxiri, chaynov muskulining oldingi
qirg‘og‘i chegaralab turadi.
Teri osti yog‘ kletchatkasidan yuz nervining mimika muskullariga boruvchi
ko‘p sonli shoxlari o‘tadi.
Yuzaki fassiyani olib tashlagandan keyin xususiy fassiya (fascia parotideo-
masseterica) ochiladi. Fassiya suyak bo‘rtiqlariga (yonoq yoyiga, pastki jag‘ning
pastki qirrasiga va burchagiga) birikadi. U quloq oldi so‘lak beziga kapsula hosil
qiladi, shunday qilib u bezning orqa qirrasida ikki varaqqa ajralib, uning oldingi
qirrasida qo‘shiladi. Keyin fassiya chaynov muskulining tashqi yuzasini uning
oldingi qirg‘og‘igacha qoplaydi. Quloq oldi-chaynov fassiyasi oldindan mustah-
kam varaqni tashkil qiladi. U nafaqat bezni o‘raydi, balki uning ichiga, bo‘laklar
orasiga o‘siqlar beradi. Shuning uchun bezda yiringli yallig‘lanish jarayoni (yir-
ingli parotit) bir tekis va bir vaqtda rivojlanmaydi.
Quloq oldi bezi (glandula parotis) chaynov muskulida yotadi, uning ko‘p
qismi pastki jag‘ orqasida joylashgan. Bez fassiya va muskullar bilan o‘ralgan
hamda uning ichidan o‘tuvchi tomirlar va nervlar bilan birgalikda muskul–fassiya
bo‘shlig‘ini (spatium parotideum) to‘ldiradi. Bu bo‘shliqni fascia parotideomas-
seterica-ning varaqlari va muskullar: m.masseter, m.pterygoideus medialis (ular
orasida pastki jag‘), m.sternocleidomastoideus chegaralab turadi. Yuzning chuqur
qismida bu bo‘shliqni chakka suyagining bigizsimon o‘sig‘idan boshlanuvchi mus-
kullar va pastdan m.digastricusning orqa qorinchasi chegaralab turadi.
Spatium parotideum yuqorida tashqi eshituv yo‘liga tegib turadi, uning tog‘ayida
kemtik bo‘lib, limfa tomirlarini o‘tkazadi. Bezning fassial bo‘shlig‘idagi bu joy “zaif
joy” hisoblanib, yiringli parotitlarda yemirilib, tashqi eshituv yo‘liga ochiladi.
Spatium parotideum pastdan gl.submandibularis chuqurchasidan mustah-
kam fassial varaq bilan chegaralanib, pastki jag‘ burchagini to‘sh-o‘mrov-
so‘rg‘ichsimon muskul qiniga tutashtiradi (87-rasm).
Spatium parotideum medial tomondan berkitilmagan bo‘lib, shu joyda qu-
loq oldi bezining halqum o‘sig‘i bigizsimon o‘siq va ichki qanotsimon muskul
o‘rtasidagi oraliqni to‘ldirib turadi. Bu joy fassial qoplov bilan o‘ralmagan bo‘lib
(bezning fassial g‘ilofidagi ikkinchi “zaif joy”) bu joyda o‘siq bevosita halqum
oldi bo‘shlig‘iga tegib turadi (87-rasm). Bu hol yiringli jarayonning bir bo‘shliqdan
ikkinchi bo‘shliqqa o‘tishi mumkinligini ko‘rsatadi.
Bez ichidan tashqi uyqu arteriyasi, jag‘ orti venasi, yuz va quloq-chakka
nervlari o‘tadi (82-rasm).
A.carotis externa bez ichida oxirgi shoxlariga bo‘linadi: 1) a.temporalis su-
perficialis – o‘zidan a.transversa facieini beradi va n.auriculotemporales ham-
rohligida chakka sohasiga boradi; 2) a.maxillaris -yuzning chuqur sohasiga o‘tib
ketadi.
N.fascialis bezning tashqi yuzasi yaqinida joylashgan chigal - plexus paroti-
deus-ni hosil qiladi (68, 82-rasmlar). Bezning ichida, va bevosita uning kapsulasi
ostida limfa tugunlari (lnn.parotidei) yotadi.

---

128
Quloq oldi bezida (spatium parotideum) rivojlangan yiringli jarayon yuz
nervi-ning falajiga olib kelishi yoki bez ichidan o‘tuvchi tomirlarning (tashqi uyqu
arteriyasi, jag‘ orqa venasi) yiringli yemirilishida ko‘p qon ketishiga sabab bo‘lishi
mumkin.
Quloq oldi so‘lak bezining chiqaruv yo‘li (ductus parotideus) chaynov
muskulining oldingi yuzasida, yonoq yoyidan 2-2,5 sm pastroqda joylashgan. Og‘iz
bo‘shlig‘i dahliziga yo‘nalishida ductus parotideus lunj muskulini m.masseterning
oldingi qirrasi yonida (ba’zan lunj yog‘ tanasini ham) teshib o‘tadi (68, 88-89-
rasmlar).
Chiqaruv yo‘lining og‘iz dahliziga ochilish joyi taxminan ikkidan bir hollar-
da yuqoridagi birinchi va ikkinchi katta jag‘ (oziq) tishlari orasiga to‘g‘ri keladi.
88-rasm. Yuzning chuqur sohasi topografiyasi.
1–
m
. 
temporalis
; 2–
aa
., 
vv
., 
nn
. 
temporales
profundi
; 3-
a
. 
sphenopalatina
;
4–
crista
infratemporalis
ossis
sphenoidalis
; 5–
m
.
pterygoideus
lateralis
;
6–
maxilla
; 7–
a
., 
n
.
buccalis
(
n
.
buccinatorius
– 
BNA
); 8–
gll
. 
buccales
; 9–
ductus
parotideus
; 10–
m
.
buccinator
; 11–
m
.
pterygoideus
medialis
; 12–
n
.
lingualis
; 13–
m
.
masseter
; 14–
plexus
venosus
pterygoideus
; 15–
a
., 
n
.
alveolaris
inferior
; 16–
v
. 
retromandibularis
; 17–
n
. 
facialis
; 18–
a
., 
v
.
maxillaris
; 19–
a
., 
v
. 
temporalis
superficialis
, 
n
.
auriculotemporalis
.

---