Tilshunoslik nazariyasi

Termin (lot. terminus – chek, chegera, chegara belgisi). Fan, texnika va boshqa sohalarga oid narsa, voqeya-hodisa haqidagi tushunchalarni ifodalovchi, qo’llanish doirasi shu sohalar bilan chegaralangan so’z va birikmalar. Masalan, fonema, morfema, leksema, sema, sintagma tilshunoslik, roman, vazn, turoq, radif, bahr adabiyotshunoslik terminlari.
Terminologiya (lot. terminus – chek, chegera, chegara belgisi + logos – so’z, ta’limot). 1. Ma’lum sohaga oid terminlar majmui. 2. Tilshunoslikning terminlar yaratish tamoyillari, ularni tartibga solish muammolari bilan shug’ul-lanuvchi, terminlarga doir ilmiy-nazariy va amaliy masalalarni o’rganuvchi bo’limi.
Til sathlari. Tilni tekshirish jarayonida, uni tahlil etishning turli usullarida belgilanadigan qatlamlari. Tilning asosiy sathlari: 1) fonetik sath; 2) leksik sath; 3) grammatik sath.
Til shoxobchalari. Kelib chiqish jihatidan yaqinlik belgilariga ega bo’lgan til oilalarining ichki guruhlari.
Tillar oilasi. Kelib chiqish asosining umumiyligi, fonetik, leksik va grammatik jihatdan o’zaro o’xshashligi, yaqinligi bilan izohlanadigan tillar guruhi. Mas., turkiy tillar oilasi.
Tillarning chatishuvi. O’zaro ta’sir etuvchi ikki tildan birining g’olib chaqishi va ikkinchi tilning esa g’olib tilda biror fonetik, leksik, sintaktik izlar qoldirishi. Mas., kelt tili, frank tili.
Tillarning genealogik tasnifi. ayn Tillarning shajaraviy tasnifi.
Tillarning morfologik tasnifi. Tillarni grammatik shakl hosil qilish usul-lariga ko’ra guruhlarga ajratish. Mas., amorf, agglyutinativ, flektiv, polisintetik tillar.
Tillarning tipologik tasnifi. ayn Tillarning morfologik tasnifi.
Tilning estetik vazifasi. Tilning aloqa-aralashuvda turli his-hayajon, ta’sirchanlikni ifodalash vazifasi.
Tilning ifoda jihati. Tilning tashqi tomoni, strukturasi, undagi birliklar (tovushlar, morfemalar, so’zlar, so’z birikmalari, gaplar).