Tilshunoslik nazariyasi

Sema. Leksik ma’no (semema)ni hosil qiluvchi ma’no bo’laklari.
Semantik maydon. Ma’lum arxisema asosida birlashuvchi so’z va iboralar majmui. Masalan, oziq-ovqat nomlari: palov, lag’mon, sho’rva, mastava, qotirma, manti kabi.
Semantik valentlik. So’zlarning ma’no jihatdan boshqa so’zlar bilan birikuvchanligi. Masalan, sayramoq so’zi yoqimli ohangdor ovoz chiqarmoq, xonish qilmoq ma’nosi bilan qush, yoqimli, shirali ovozda qo’shiq aytmoq ma’nosi bilan xonanda so’zini biriktira oladi: Sozandalar jo’rligida xonanda bulbuldek sayradi. Gulning har shoxida bulbul sayrardi.
Semantika (fran. semantique < yun. semantikos – ifodalovchi). Til birliklarining mazmun-ma’no tomoni va ular bilan bog’liq masalalarni o’rganuvchi tilshunoslik sohasi.
Semasiologiya. Til birliklarining, birinchi navbatda, lug’aviy birliklarning semantik tuzilishi va u bilan bog’liq masalalarni o’rganuvchi tilshunoslik sohasi.
Semema. ayn. Leksik ma’no.
Semiotika (yun. semiotikos – belgi.). Turli-tuman belgilar (ramzlar) tizimi-ning umumiy xususiyatlarini o’rganuvchi fan.
Sillabik yozuv. ayn. Bo’g’inli yozuv.
Sinekdoxa (yun. sinekdoche – birgalikda anglash). Predmetning butuni orqali qismini, qismi orqali butunini ifodalash asosida so’z ma’nosining ko’chishi. Masalan, Yigit qizning qo’liga uzuk taqdi. Gapda qo’l so’zining barmoq ma’nosida qo’llangani kabi.
Sinkopa. So’z tarkibidagi bir va bir necha tovushlarning tushishi. Masalan,
arslon > aslon, oltmish > otmish kabi.
Sintagma. Nutqning mazmun va ritmo-melodik jihatdan bir butunlikni tashkil etuvchi semantik-sintaktik birligi: O’zbekiston/ – kelajagi buyuk/ davlat.
Sintaktik munosabat. So’z birikmasining tarkibiy qismlari va gap bo’lak-lari orasidagi munosabat.
Sintaktik valentlik. So’zlarning gapda boshqa so’zlar bilan birikuvi.