Tilshunoslik nazariyasi

Ideografik yozuv. Grafik belgilar so’zlarni emas, balki ma’nolarni ifodalovchi yozuv.
Integratsiya. Tillar, shuningdek, dialektlarning o’zaro noo’xshashliklari yo’qola borib, bir umumiy tilga birlashishi.
Interlingvistika. Tilshunoslikning xalqaro aloqa-aralashuv vositalari sifatida turli yordamchi tillarni yaratish va ulardan foydalanish jarayonini o’rganuvchi tarmogi.
Intonatsiya// ohang. Frazaga tegishli bo’lgan ovoz sur’ati (tempi), sifati (tembri), nutq ritmi, melodika, iboraviy urg’u, pauza kabi fonetik vositalarning murakkab birligi.
Intralingvistika. Tilshunoslikning til ichki tizimini, uning birliklari va kategoriyalarini, til sathlari va ularning tuzilishini nolisoniy omillarga murojaat qilmay o’rganuvchi tarmog’i.
Invariant (frans. invariant – o’zgarmas). Til birliklari: fonema, morfema, leksema kabilarning nutqdagi muayyan voqelanishidan ajratib, mavhum olingan holati.
Jonli til. Hozirgi davrda biror xalqning aloqa quroli, so’zlashuv vositasi bo’lgan til.
Kesim. Gapning grammatik asosi, tasdiq-inkor, zamon, mayl va shaxs-son ma’nolarini ifodalalovchi, gapning boshqa bo’laklarini o’z atrofida birlashtiruvchi asosiy, markaziy bosh bo’lagi.
Kognitiv tilshunoslik. Bilish nazariyasi asosida tilni ongli his qilishni o’rganish yo’nalishi.
Kombinator o’zgarishlar. Nutq tovushlarining qo’shni tovushlar ta’sirida miqdor va sifat belgilarining o’zgarishi. Akkomodasiya, assimilyasiya, dissimil-yasiya, diereza, epenteza, gaplologiya, proteza, metateza kombinator o’zgarishlar hisoblanadi.
Kontekst. Nutq jaroyonida so’z yoki so’z birikmasining matndagi qo’llanish o’rni yoki ularning boshqa so’z va so’z birikmalari bilan yondosh kelishi.
Lahja. Fonetik, leksik va grammatik xususiyatlari bir-biriga yaqin hamda o’xshash shevalar yig’indisi, guruhi. O’zbek tili tarkibida quyidagi uchta lahja bor: 1) qarluq-chigil-uyg’ur; 2) qipchoq; 3) o’g’uz.