Tilshunoslik nazariyasi

Leksema. So’zning grammatik ma’no bildiruvchi qo’shimchalarsiz qismi; tilning lug’at tarkibiga xos birlik.
Makrolingvistika. Kishilik jamiyatidagi barcha belgi sistemalarini va ularning o’zaro bog’lanishlarini o’rganuvchi tilshunoslik.
Matematik lingvistika. Tilshunoslikning tilni tadqiq etish va o’rganishda matematik metodlarni qo’llash imkoniyatlarini o’rganuvchi sohasi.
Matn tilshunosligi. Tilshunoslikning turli mazmun va uslubdagi matnlarni ilmiy tadqiq qiluvchi sohasi.
Mentalingvistika (lot. mens, mentis – ong, tafakkur + lingvistika). Tilshu-noslikning til bilan tafakkurning aloqasini va shunga bog’liq masalalarni o’rganuv-chi bo’limi.
Metafora (gr. metathora – ko’chirish). Predmetlarning belgi-xususiyatlari o’xshashligiga ko’ra so’z ma’nosining ko’chishi. Masalan, etak, lab, yoqa so’zlarning dalaning etagi, piyolaning labi, dala yoqasi kabi birikmalardagi ma’nosi.
Metateza (grek. metathesis – o’rin almashtirish). So’z tarkibidagi tovush-larning o’rin almashinuvi. Masalan, tuproq > turpoq, to’g’ramoq > to’rg’amoq, qirg’iy > qiyg’ir, supra > surpa, kunjut > kunduch kabi.
Metatil // etalon til. Turli til sistemalarini tasniflash uchun mezon vazifasini o’tovchi til.
Metod. Muayyan fan sohasida qo’llanadigan vosita va usullar tizimi.
Metonimiya (gr. metonimiya – qayta nomlash). Bir predmet, belgi, harakat nomini o’zaro tashqi yoki ichki bog’liqlik, aloqadorlik asosida boshqa predmet, belgi yoki harakatga nisbatan qo’llash asosida ma’nosining ko’chishi. Masalan, piyola so’zining choy, samovar so’zining choyxona ma’nosida qo’llanishi.
Mikrolingvistika. Bir til sistemasidagi aloqalar va qarama-qarshiliklarni o’rganish tilshunoslik.
Morfa (gr. morphe – shakl). Morfemaning so’zshakl tarkibida qatnasha-yotgan ko’rinishi. Turli so’zshakllarda ishtirok etuvchi bunday morfemalar majmui morfemani tashkil etadi. Masalan, ko’rgali, olgani so’zshakllaridagi -gali, -gani qo’shim-chalari bir morfema, ya’ni ravishdosh qo’shimchalari hisoblanadi.