Tibbiyot instituti pediatriya kafedrasi «tasdiqlayman»

Bolalarda bo’yiga o’sishi o’zgarishlari ko’pincha umumiy riojlanishni o’zgarishlari bilan bir vaqtda kuzatiladi. Kamdan-kam xolatlarda umumiy rivojlanishi o’zgarmasdan bo’yiga usishni buzulishi /masalan nanizmda/ yoki teskarisi: rivojlanish o’zgarishlari alohida uchrashi /masalan so’zlashish kobiliyatini buzilishi va x.k./ mumkin.
Quyida V.I.Malchanov 1970 yil taklif etgan bo’yiga usishni buzilishi klassifikatsiyasinm keltpramiz:²³

1. 
   Nanizm va subnanizim.
   
2. 
   Gigantizm va subgigantizm.
   

Bularning har bittasi proportsional noproportsioial bo’lishi mumkin. Bolalarda buy o’zgarish darajasini ularning yoshiga normal buy ko’rsatgichlariga taqqoslab baholanadi. Patalogik bo’yi pastlikni hamma turlarini bir so’z bilan ifodalasa - mikrosomiya- pakanalik /yunon tilida «mikros»- kichkina, «soma» - tana/ deyiladi. Bo’y yetishmovchiligi ko’p bo’lsa - nanosomiya yoki nanizm /grek tilida-«nanos»- karlik/ deyiladi. Karlik bilan normani orasidagi bo’y o’zgarishlari subnanizmdeyiladi. Agarda bolani bo’yi normadagidan ortiq bo’lsa, bu xolat gigantizm deb aytiladi. Normadagi bilan gigantizm orasidagi bo’y o’zgarishlari subgigantizm deb aytiladi. Proportsional nanizimga kuyidagilar taallukli bo’ladi:

1. 
   Birlamchi nanizm- bular ota-onasi pakana bo’lgan oilalarda tugilib,boshqa bolalardan faqatgina o’z tanasi o’lchovlari bilan farqqiladilar.
   
2. 
   Gipoplastik nanizm- bu irsiy belgi emas, onasi qornida rivojlanishni erta davrlarda bular buzulishlar ta’sirida paydo bo’lishi mumkin.
   

3. Endokrin nanizm:
a.) tireogen nanizm /tug’ma miksedema/ - qalkonsimon bezni yo’qligi yoki rivojlanmaganligi oqibatida paydo bo’ladi. SHunday bolalarda pakanalik bilan birga terini quruqligi, shilimshiqsimon shishlar, esi pastlik, tilni kattaligi, bradikardiya va qabziyat bo’lishi kuzatiladi.
b) gipofizar nanizm bunda pakanalik, jinsiy a’zolarni rivojlanmay qolgan xolati, ikkilamchi jinsiy belgilani rivojlanmasligi yoki kech paydo bo’lishi kuzatiladi. Terisi yumshok nam bo’ladi, aqli o’zgarmagan, ko’pinchalik ko’krak va tos sohalarida ortikcha yog to’planish xolati bo’lib, terisida ajinlar vaktli paydo bo’lishi mumkin.
Ushbu o’zgarishlar gipofizni oldingi qismini funktsiyasi pasayib ketganligi bilan tushuntiriladi.
4. Distrofik nanizm - tugilgan paytda normal bo’lgan bola surunkali kasalliklari ta’sirida o’sib rivojlanishdan orqadaqoladi.
5. Aralash va noanik formalar - bularga Daun kasalligini misolqilsa bo’ladi. Ushbu kasallikda bolaming tuzilishi kichkina, ikki ko’z orasi keng, tili katta, ko’zlari esa gilaylashgan bo’lib, esi pastligi bilan farq qiladilar.