Тиббиёт олий таълимгохи талабалари учун дарслик



Download 3,53 Mb.
bet250/264
Sana20.03.2022
Hajmi3,53 Mb.
#502155
1   ...   246   247   248   249   250   251   252   253   ...   264
Bog'liq
урология дарслик 2

П а т о г е н е з и .
УБЕ ни келтириб чикарувчи сабабларни хаддан ташкари купчилиги, касалликни куп сабабли эканлигидан ва уни юзага чикишида хар хил патогенетик механизмларни борлигидан дарак беради.
Буйраккача булган УБЕ ни асосий сабаби, буйракларда кислородни камлиги хисобланади. Шок пайтида буйрак кислородни анча кам, (буйраклардан чикаётган конни текширишларига кура, одатдагига караганда уртача 50% -якин) истеъмол килади.
Одатда, буйракка борган коннинг 90 % уни кобих кисмига ва факат 10% гина уни мия кисмига боради. Кон келтирувчи артерияларда жарохат артерия кон босимининг пасайиши (операция, кон кетиш, захарланиш, бактериемия ва бошкалар) туфайли кон коптокларга бормай кобзах билан мия орасига яъни юкстамедуляр зонага киради холос. Чунки артериовеноз шунт, яъни артерия ва вена кон томирлари орасида дарча (труета дарчаси) хосил булиб колади.
Бунинг натижасида буйракни кобух кисмида кон ва кислород етишмайди, баъзи айрим кузатишларни курсатишига кура, буйракни кабул кисмини халокатига, бу ердаги кон босимининг бирданига пасаиш холатлари сабаб буларкан.
Буйракни кабул кисмида кон айланишни сустлашиши ёки бутунлай тухтаб колиши, УБЕ ни келтириб чикарувчи асосий сабаблардан хисобланади. Шунга кура бу каватдаги тугри кон томирларда кон купайиб кетади, чунки кон куюклашиб, унинг ивиш кобилияти ортиб кетади. Натижада бошка каватларда хали кон яхши юришмай, майда кон томирдаги босимларни мувозанати бузилса, буйракдаги кон яхши айланмай куяди. Натижада оралик тукималарда кон тупланиб колиб, буйракдан ажралмай куяди. Бунга жавобан, буйракнинг каналчаларидаги босим ортиши натижасида, коптокчалардаги суюклик ажратиш жараёни 50-60 % пасаяди. Конни тикилиб колиши ва кушни вена томирларига тешиб утиб кетиши натижасида, аноксияга жуда хам сезгир булган канчаларни эпителиясини ва хатто уларни базад мембранасини некробиоз холатига олиб боради. Бунинг натижасида каналчалрни эптелиясини некробиозидан ташкари тубулорексис, яъни каналчаларни деворини узилиб кетиши холатлари хам юз бериши мумкин.
Бундай холатлар туфайли келиб чиккан анурия факат каналчаларга эпителиал тукималарни цилиндрни гемин ва бошкаларни тикилиб колишлигидангина эмас, балки фильтратни бутунлай кайта сурилиб кетишлиги ёки унинг оралик тукималарга утиб кетишлигидан келиб чикиши мумкин.
Кейинги фильтрат лимфа ва вена кон томирлари оркали буйрак тукималаридан кайта сурилиб кетади. Аммо, 30% УБЕ даги каналаларни юкорида айтилгандай бузилиши оммавий булади. Купинча 8-9% нефронлар умуман бузилмайди. Шунинг учун буйраклар суткасига 300г сийдик ажратиб туриши туфайли анурия эмас, балки олигурия холати тугрисида гапирилгани маъкул.
УБЕ ни патогенезидаги юкорида кайд килинган сабаблар, буйракларни ишлаш кобилияти орасидаги узгаришлардан (олигоанурия) кура, унинг тукималарида бораётган морфологик узгаришлар орасидаги фаркни сабаблари билан тушунтириш мумкин. Кислород етишмовчилиги окибатида каналчаларни хужайраларида юз бераётган жуда юзаки узгаришлар хам буйракни ишини анча чукур узгаришларга олиб боради.
Буйрак туфайли юзага чиккан УБЕ ни баъзи патогенетик сабабларига олдиндан сенсабилизация булиб колган аллергологик компонентларнинг хам таъсири бор. Бу сенсебилизация узок вактгача саклниб туради. Буйрак етишмовчилигининг огирлигини ва прогнозини белгилашда жигарнинг холатини хам назарда тутиш лозим, чунки ишини бузилиши, буйрак етишмовчилигининг борлиги бунда асосий ахамиятга эга булади. Токсико- аллергологик реакцияларда аъзоларни жарохатланиш даражаси хар-хил булади. Хомиладор аёллардаги нефропатияларни клиник холатида асосий уринни аутоаллергия эгаллаган холатларида, буйрак эптелиясинр жарохатлари осон тикланадиган ва унча огир булмайди. Шу пайтнинг узида жигардаги узгаришлар жуда огир ва хаёт учун хавфли булиши мумкин. Септик абортлар туфайли юзага чикадиган УБЕ учун хам аллергологик реакцияларнинг ахамияти катта. Бу реакцияларнинг даражаси жуда узгарувчан булиб, каналчалар эпителиясидаги цитоплазмалардаги морфологик узгаришлардан тортиб, то буйрак кобигидаги некрозгача бориши мумкин. Бу узгаришларнинг огирлигини даражаси организмдаги микроблар чикарган эндотоксинларига карши пайдо булган сенсибилизациянинг даражасига боглик.
Кортикал некроз булганда ультрамикроскоп ёрдамида текширилган буйракларда барча копток каналчаларини фиброингендан ташкил топган гомоген эозинофиллар тулдириб, тусиб куйганлиги аникланган. Шунга ухшаш тромблар упка, кора ва жигар капиллярларида хам топилган. Бу узгаришларнинг барчаси аллергик жараёнга хос узгаришлардир.
Сийдик йулларини беркилиб колиши туфайли вужудга келган УБЕ даги буйракларда юз берадиган жараёнларни келиб чикиши бутунлай бошкача.
Сийдик окимининг бузилиши бир-бир кетин юз берадиган рефлюксларга олиб боради ва окибатда пиеловеноз рефлюкси келиб чикади. Агар тукималарни орасида йигилиб колган суюкликни ажралиши учун яхши булмаса, аммо коптокчаларни артериолалари хамда каналчаларни капиллярларини сезиларли даражада эзилмаганлиги, сийдик йулларидаги тусик олиб ташланиши ва сийдикни табиий ажратилишининг тикланиши биланок ёки пиело- ёки неропиелотомия килиниши биланок, буйракни вазифаси тикланиб кетади.
Сийдик йулларидаги тусикларга буйракни яллигланиши хам кушилса, оралик тукималардаги узгаришлар, буйракни ишини тикланиб кетишлигига анча зарар курсатади. Агар тусик 6-8 кундан куп даом этса, буйрак тукималаридаги шиш купаяди ва каналчалар эптелиясида, УБЕ ни шок пайтида юзага чикадиган узгаришларга ухшаш неробиотик узгаришлар вужудга келади.
Буйраклар организмдаги гомеостазни , яъни хужайралар орасидаги суюкликнинг хажмини микдорини осмолярлигини рН доимийлигини белгилаб турувчи ва азот алмашуви натижасида йигилиб турадиган хар хил колдикларни ажратиб чикарувчи асосий аъзо булганлиги туфайли бу аъзоларни вазифасини уткир бузилишидан биринчи булиб, организмни хужайралар оралигидаги секторига путур етади. Хужайраларни ички мухитида эса уларга булган босимни тобора ортиб бораётганлиги туфайли бу ерда катаболик жараён кучая боради. Тукималарни оксили, ёги углеводлари емирила боради, анча куп мидорда, суюклик, азот колдиклари ва электролитлари ажрала боради. Суюклик организмда хужайраларнинг ораси оркали, яъни тери ва упкалар оркали ажрала боради. Ичаклар оркали чикадиган эса кайта килиш хамда ич кетиш оркали боради.
Электролитларнинг йигилиб бориши ва сувни куплаб хосил булиши хужайралар оралигида гипергидратация холатини келтириб чикаради. Натрий ва хлор микдорини купайтириб юборади. Аминокислоталардан аммиакнинг ажралиши туфайли жигарда уни мочевинага айланиши кучаяди ва уни кон зардобида тупланиш хажми суткасига 16,7 ммольни ташкил килиши мумкин. Бикорбанат натрий, метоболизмни жараёнида хосил булувчи липидлар хамда оксилларни сульфат ва фосфатлари билан богланиш кобилиятига эга. Шунга кура бикорбанатни микдорини пасая бориши ацидозни орттириб юборади. Хужайраларнинг катоболизми куп микдорда калийни ажратади. Бу эса ацидозни шароитида юракни мускулларига захарловчи таъсир курсатиб, уларни бир ритмда кискариш кобилиятига путур етказади ва уни тухтаб колишига хам олиб бориши мумкин. Бу холат УБЕ ни олигурик даражасида беморларнинг халокатини асосий сабабларидан бири хисобланади. Кон зардобида фосфатлар микдорини ортиб бориши гиперкальцемияга олиб боради. Бу эса нерв тукималарини реактивлигига таъсир курсатади.
Убе ни биринчи фазасидаги буйрак вазифасини уткир блокадаси, бошка орган ва системаларни, биринчи каторда ошкозон ва ичакларни шиллик пардасидаги безларни ишлашини тезлашуви билан компенсацияланиб туради.
Шу билан бир каторда ошкозон ва ичакларни ширасини таркибида беморлар 3-4 гр курук мочевина ажратади. Уларнинг бир кисми тери оркали ажралади.
Аммо организмни компенсатор имконияти чексиз эмас. Беморни ахволини тез орада огирлашуви ва чора тадбирлар тезлик билан яхши курилмаса, улимни куп учрашлиги бунга мисол була олади.

Download 3,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   246   247   248   249   250   251   252   253   ...   264




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish