The ministry of higher and secondary special eduction of the republic of uzbekistan

5 .2. расм Иқтисодий ўсиш ва ишлаб чиқариш имкониятлари эгри чизиғи
5 .3. Ҳозирги давр муқобил йўналишлари ва келгусидаги имкониятлар
5.3-расм. Ҳозирги вақт учун ишлаб чиқариш имкониятлари эгри чизиғидаги иқтисодиёт ҳолатини танланиши эгри чизиқнинг келажакдаги ҳолатини белгилаб беради.


Дастлабки бўлимлар қуйидаги муҳим тезисни шакллантириш имконини берди: иқтисодиётни ишлаб чиқариш имкониятлари эгри чизиғидаги нуқтани эндиги танлови бу эгри чизиқнинг келгусидаги пасайишининг асосий детерминанти бўлиб хизмат қилади. Бу тезисни акс эттириш учун 5.3(а) ва (б) расмларда кўрсатилганидек ишлаб чиқариш имкониятлари эгри чизиғининг иккита ўқида «ҳозирги вақт учун товарлар» ва «келажак учун товарларни» белгилаймиз.
«Келажак учун товарларга» ишлаб чиқариш воситалари, илмий тадқиқотлар ва таълим, профилактик тиббиётни киритиш мумкин. Шубҳасиз улар яхлитликда моддий ресурслар сифатини ошириш ва сонини кўпайтириш, технологик ахборот ҳажмини кенгайтириш ва меҳнат ресурслари сифатини ошириши лозим. Юқорида кўриб ўтганимиздек, «келажак учун товарлар» иқтисодий ўсишнинг таркибий элементлари бўлиб ҳисобланади. «Ҳозирги вақт учун товарлар» деганда фақатгина истеъмол товарлари тушунилади. Озиқ-овқат маҳсулотлари, кийим-кечак, ноаъанавий товарлар, автомобиллар, чим ўргичлар ва х.к.
Графикда «Бугунги кун товарлари» фойдасига Алфания томонидан қилинган танлов: а) эгри чизиқни бирмунча оғишига олиб келади. Келажак товарлари фойдасига Бетания томонидан қилинган танлов; б) эгри чизиқни ўнг ўнг томонга кўпроқ оғишига олиб келади.
Ҳозирги вақтда барча жиҳатлари билан бирдек бўлган Алфания ва Бетания иқтисодиётлари мавжуд деб фараз қилайлик, ҳозирги вақтда ишлаб чиқариш имкониятлари эгри чизиғида Алфания «келажак товарларини» эмас «жорий товарларни» афзал деб билади. 5.3 (а) расмдаги нуқта ушбу муқобилликни акс эттиради. Ўз навбатида, ҳозирги вақтда Бетания «жорий товарлар» ҳажмини камайтириш ҳисобига «келажак товарлар» ишлаб чиқариш хажмини кўпайтиришга интилмоқда. (5.3. (б) расм). Демак, барча ҳолатлар ўзгармаслигича қолганда, Бетания келажак ишлаб чиқариш имкониятлари эгри чизиғи, Алфания эгри чизиғига нисбатан кўпроқ ўнгга оғиши рўй беради. Бошқача айтганда, Бетания технологик жараённи яхшилаш, моддий ва меҳнат ресурслари миқдорини кўпайиши ва сифатини ошишини таъмин этувчи ишлаб чиқариш тузилмасини танлаб, ишлаб чиқариш имкониятлари эгри чизиғини ўнгга оғишига хизмат қилувчи товар ва хизматларга камроқ даражада йўналтирилган ишлаб чиқариш тузилмасини танлаб олган Алфанияга нисбатан юқори иқтисодий ўсишга эришади. Фақатгина ишлаб чиқариш воситалари устиворлигига эътибор қаратган Бетания, «ўз миллий фабрикасида» кўпроқ қўшимча қурилишлар қилишни, яъни Алфанияга нисбатан ўз жорий маҳсулотининг кўпроқ улушини сармоялашни афзал билади. Бу эса Бетанияни келажакдаги юқори ишлаб чиқариш қувватлари кўринишидаги юқори иқтисодий ўсиш шаклидаги фойда ёки қопламага эга бўлишини таъминлайди. Табиийки, бу жорий эҳтиёжлар учун истеъмол молларининг камроқ хажми ҳисобига эришилади.