The ministry of higher and secondary special eduction of the republic of uzbekistan

5.2-жадвал. Иқтисодий тизимларнинг таққослама таҳлили.

Ресурсларга мулкчилик	Мувофиқлаштириш механизми
	Бозор тизими	Марказлаштирилган режалаштириш
Хусусий	қўшма штатлар	Нацистик Германия
Жамоат	Югославия	Совет Иттифоқи

Анъанавий иқтисодиёт. 5.2-жадвал идустриал ривожланган ёки ярим ривожланган мамлакатларни қамраб олади. Аксарият иқтисодий кучсиз ривожланган мамлакатларда аънанавий ёки одатларга асосланган иқтисодий тизимлар амал қилади. Ишлаб чиқариш техникаси, айрибошлаш тизими, даромадлар тақсимоти одатларга асосланади. Ирсият ва табақалар индивидлар иқтисодий ўсишини, аниқ ифодаланган ижтимоий-иқтисодий таназзулни келтириб чиқаради. Техник тараққиёт ва инвестицияларни жорий қилиш ўта чекланган, чунки улар аъаналарга зиддир ва жамоат тизимини барқарорлигига хавф солади. Бу ерда иқтисодий фаолиятга нисбатан диний ва маданий бойликлар бирламчидир, жамият эса эски тузумни сақлаб қолиш тарафдоридир. Аъанавий иқтисодиёт хукм сураётган мамлакатларни иқтисодий ривожланиш йўлига ўтиши тўғрисидаги қарорни қабул қилишда 5.2-жадвалда келтирилган моделларнинг қайси бири уларни иқтисодий ўсишини таъмин этади ва бир вақтнинг ўзида мазкур жамиятда тан олинган иқтисодий ва ноиқтисодий мақсадларга камроқ даражада мувофиқ келмайди деган савол туғилиши табиий.
Реал ҳаётда иқтисод қилиш муаммосини ягона ва умум қабул қилинган ечими мавжуд эмас. Турли маданий ва тарихий ўтмиш, одат ва анъаналар қарама-қарши мавкуравий ғояларга эга (бир биридан миқдор ва сифат жиҳатидан фарқланувчи ресурслар тўғрисида гапирмаса ҳам бўлади) турли жамиятлар ресурсларнинг нисбий тақчиллиги муаммосини ҳал қилиш учун турли институтлардан фойдаланилади. Масалан МДХ, қўшма Штатлар, Англия каби мамлакатлар ўзларида тан олинган мақсадлар, мафкуралар, технологиялар даражаси, ресурслар таъминоти ва маданий бойликлар доирасида ҳар бири ўзига хос тартибда ресурслардан самарали фойдаланишга эришишга интилмоқда. Бир иқтисодий тизим доирасида «чексиз эҳтиёжлар - чекланган ресурслар» муаммосини ҳал қилишнинг энг яхши усули бошқа тизим учун номувофиқ бўлиши мумкин.