Термиз давлат университети мактабгача таълим методикаси кафедраси

1.4. Ўйин психологияси фан сифатида

Психологияда мумтоз назариялардан бири ҳисобланган А.Н.Леонтьевнинг фаолият назариясига таянган ҳолда мактабгача ёшдаги болаларнинг етакчи фаолияти бўлмиш ўйинни ҳар томонлама назарий ва амалий жиҳатдан ўрганиш доимо психологияда долзарб масала бўлиб келган. Маълумки, ўйин санъат(шунослик), маданият(шунослик), тарих ва манбашунослик, этнография, этнопедагогика, психология каби соҳаларда тадқиқот объекти сифатида тадқиқ этилган. Д.Б.Элькониннинг “Ўйин психологияси” асарида ўйинни турли соҳа вакиллари тадқиқотларидаги талқинлари жуда кенг таҳлил этилган ва айнан ушбу асар болалар психологияси қаторида ўйин психологияси ҳам алоҳида фан ўрганилишига асос бўла олади. Чунки, анча илгаридан фаолиятнинг меҳнат ва таълим турлари психологияси алоҳида ўрганилиб келинади ҳамда тадқиқотлар натижаларига асосланган манбалар асосида фан сифатида шаклланган. Шу сабабли болалар ўйинларига бағишланган педагогика ва психология йўналишларида олиб борилган тадқиқотларга таянган ҳолда ўйин психологияси ҳам ўқитилиши мумкин

Айниқса, болалар психологияси, педагогик психология, ёш даврлари психологияси ва ҳозирда ривожланаётган амалий психологияда ўйин фаолиятнинг бир тури сифатида, таълим самарадорлигини оширишда восита сифатида, тренинглар тарзида кенг фойдаланилмоқда. Шахс шаклланишида унинг фаоллиги нақадар аҳамиятли бўлса, ўйин ҳам фаолият сифатида шахснинг ёши, фаолияти мазмунидан қатъий назар, ижтимоий ҳаётда ҳар бир шахсга юклатилаётган ролларни ижро этиш маҳорати каби аҳамиятлидир.
Ўйин мактабгача таълим ёшидаги болаларнинг асосий фаолияти бўлиб, у орқали бола шахс сифатида шаклланади. Ўйин боланинг келажакдаги ўқув, меҳнат фаолияти, кишиларга муносабатнинг қай даражада шаклланишини белгилаб беради. Ўйин болаларнинг жисмоний ривожланиши, мактабгача таълим муассасасининг таълим-тарбия ишида, болаларни ақлий, ахлоқий, меҳнат ва эстетик жиҳатдан тарбиялашда катта ўрин тутади. Ўйиннинг мактабгача таълим ёшидаги болалар ҳаётида тутган ўрнини инобатга олиб, бўлғуси тарбиячи-педагоглар учун ўйин психологиясини ўрганиши зарурат ҳисобланади.
Ушбу курсда ўйин назариялари, онтогенезда ўйиннинг ривожланиши, ўйин моҳияти, ўйиннинг психологик таҳлили, мактабгача ёшдаги турли босқичларда етакчи ўйин турлари, бола шахси ижтимоийлашувида ўйиннинг ўрни, болалар психологиясида ўйиннинг психоконсультатив ва психотерапевтик вазифалари, миллий ўйинларнинг ривожлантирувчи вазифалари, педагогик фаолиятда ўйинлардан фойдаланиш каби масалалар назарий ва амалий жиҳатдан ўрганилиши назарда тутилади.