Термиз давлат университети мактабгача таълим методикаси кафедраси

2.2.Ўйин фаолиятининг тарихий келиб чиқиши ва қайта ишланганлиги.
Ўйин даставвал бола учун вақт ўтказиш, уни машғул қилиш функциясини бажарса, кейинчалик ижтимоий-тарихий тараққиёт намуналарини ифодалаш даражасига ўсиб ўтади. Роллар, маъноли ҳаракатлар, ибратли имо-ишоралар, тушунчалар бола шахсини шакллантиришда фаол иштирок этади. Бола туғилганидан то мактаб таълимигача даврида унинг учун ўйин фаолияти етакчи фаолият ролини бажаради, шунингдек, ўйин дидактик тус касб этиши ҳам мумкин.
Психология фанида ўйин фаолияти назариясини ишлаб чиққан тадқиқотчилардан бири Е.А.Аркин бўлиб ҳисобланади. Унинг фикрича, болалар ўйини ва ўйинчоғи ўйин назариясига негиз бўлиб хизмат қилиши мумкин. Ўйинчоқлар тарихига асосланиб, у уларни қуйидаги турларга ажратади:

1. 
   Овозли ўйинчоқлар – тартарак, визиллагич, қўнғироқлар, шақилдоқлар ва бошқалар;
   
2. 
   Ҳаракатланувчи ўйинчоқлар – бизбизак, копток, варрак, бильбок кабилар;
   
3. 
   қурол (яроғ, аслаҳа) ўйинчоқлари – камалак (ёй), ўқ, бумеранг сингари;
   
4. 
   Образли ўйинчоқлар – ҳайвонлар, жониворларнинг тасвири ва қўғирчоқлар;
   
5. 
   Арқон ўйинлари – шакллар ясаш, сакраш ва ҳоказолар.
   

Д.Б.Эльконин ҳаракатли ўйиннинг қоидалари мазмуни ўзаро боғлиқлигидан келиб чиқиб уларни беш гуруҳга ажратади:
1) ҳаракатга тақлид қилиш;
2) муайян сюжетни драммалаштирилган ўйинлар;
3) сюжети оддий ўйинлар;
4) сюжетсиз қоидали ўйинлар;
5) аниқ мақсадга қаратилган машқлардан иборат спорт ўйинлари.
Болани ўйинга ундамаган омил унинг катта ёшдаги одамларнинг борлиқ тўғрисидаги ва шахслараро муносабати ҳақидаги тасаввури ва уларни ўз шахсий фаолиятида синаб кўриш истагидир, шунингдек, жамоа бўлиб ўйнаётган тенгқурлари билан бевосита мулоқотга киришиш иштиёқидир. Болалар психологияси фанида тўпланган маълумотлар таҳлилига асосланиб, мазкур ёш даври бўйича қуйидаги хулосани чиқариш мумкин:
1) ўйин фаолиятида бола турли ҳаракатларни тўлалигича намойиш этишга, уларни бажариш усулларини кўрсатишга иштиёқманд бўлади;
2) кейинчалик эса барча хатти-ҳаракатларни умумлаштириб акс эттиришга уринади.