Tayanch tushunchalar: didaktika, ta’lim tizimi, ta’lim maqsadi, ta’lim vositalari, bilim ko’nikma, malaka Key words

Ta’lim qonunlari. Ta’lim qonunlari to’g’risida gap borganda, MDHga kiruvchi mamlakatlarda goho ta’lim tamoyillarini ham, goho ta’lim qoidalarini ham qonundeb yuritilishi kuzatiladi. Shuning uchun, qonun deb aniq aytilgan Amerikalik Torndayk maktabi bo’yicha kuyidagi qonunlarni qayd kilish bilan cheklanamiz.
1. O’zaro bog’liqlik qonuni – ta’lim-tarbiya jarayonida ikkita ruhiy harakatning o’zaro bog’liqlikdagi rivojlanish qonuni. Bu qonun bo’yicha ta’lim-tarbiya jarayoni ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchi ruhining bir yo’nalishdagi harakatini taqozo etadi. Bu qonunga binoan, agar ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil qiluvchi ikki shaxsning birining ruh harakati ikkinchisiniki bilan mos tushmasa, ta’lim-tarbiya jarayoni sodir bo’lmaydi. Bilim berish jarayoni sodir bo’lishi mumkin, tazyiq yo’li bilan, ammo haqiqiy ta’lim-tarbiya jarayoni amalga oshmaydi. Bu qonunga binoan darsni tashkil qilish va uni amalga oshirish uchun pedagog sinfda yoki auditoriyada bir xildagi ruhiy holatni, ya’ni bilim berish va bilim olish holatini shakllantirishi kerak.
2. Mashq qonuni – bu qonun bo’yicha, egallangan bilimni ko’nikmadan so’ng malakaga aylantirish uchun, mashq qanchalik tezfaol bo’lsa, qaytar reaktsiya ham shunchalik tez bo’lib, bilim o’zlashtirilishi ham tez o’tadi, u bilimni xotirada uzoq muddatga saqlanishi ta’minlanadi. Bu qonun bo’yicha, bilim egallaganda har bir kishi o’zining qabul qilish tezligi qobiliyatiga binoan egallasa ham, uni ko’nikma va malakaga aylantirishda, mashqni iloji boricha tez amalga oshirishni taqozo etadi.
3. Intensivlik qonuni – bu qonun bo’yicha ham, mashqlar javobi qanchalik intensiv ravishda bo’lsa, u shunchalik tez o’zlashtiriladi.
4. Assimiliatsiya qonuni bo’yicha – har bir yangi turtki qaytar reaktsiyani vujudga keltiradi, deyiladi. Shuning uchun egallagan bilimni kaytarish yo’li bilan turtib turish kerak deyiladi.
5. Natijaviy qonunda – reaktsiya ijobiy bo’lsa bilim mustahkamlanadi, agar salbiy bo’lsa xotira uni o’chirib tashlaydi, deyiladi.
Hakikatdan xam bu qonunlar hayotdan olingan bo’lib, amaliyotda minglab, marotaba sinalib ko’rilgan. Shuning uchun pedagogik amaliyotda bulardan kelib chiqishlik pedagogik jarayonning samaradorligini oshiradi.⁶