Tasdiqlayman: O`ib direktor o`rin bosari Sana IX- sinflar

Mavzuni boshlashga hozirlik:
Informatika va hisoblash texnikasi asoslari darsligi. O‘qituvchi tomonidan kompyuterlar ishga tayyorlanadi. Informatikadan 9–sinf elektron darsligi va mavzuga mos elektron qo‘llanmalar kompyuterga yuklab ishchi holatga keltiriladi.
Mavzuni yoritish:
Dars ma’ruza va amaliyotning uyg‘unligi shaklida olib boriladi.
Kundalik hayotimizda ko‘p turdagi jadvallardan foydalanamiz: dars jadvali, shaxmat yoki futbol o‘yinlari bo‘yicha musobaqa jadvali, «Sportloto» lotareyasining jadvali, karra jadvali, matematik jadval va boshqalar. Jadvalni tashkil etuvchilar uning elementlari deyiladi.
Jadval ko‘rinishidagi miqdorlar bir o‘lchovli (chiziqli), ikki o‘lchovli (to‘g‘ri to‘rtburchakli), uch o‘lchovli va hokazo bo‘ladi. Biz odatda chiziqli va to‘g‘ri to‘rtburchakli jadvallardan foydalanamiz. Bular yordamida Paskal dasturlash tilida jadvallar bilan ishlash bayon etiladi. Paskalda jadval ko’rinishdagi miqdor massiv deb atalishi va uning barcha elementlari bir turga mansub bo’lishi ta’kidlanadi. Massivlarni tavsiflash misollar orqali ko’rsatiladi.
Chiziqli jadvallar satr yoki ustun shaklida ifodalanadi. Masalan, sinfingizdagi o'quvchilar ro'yxati sinf jurnalida ustun shaklidagi jadval ko'rinishida yozilgan. O'quvchilarning familiyalari bu jadvalning ele- mentlarini tashkil etadi. Ularning har biri o'z tartib raqamiga ega va har bir tartib raqamga faqat bitta o'quvchining familiyasi mos keladi.
[kki o'lchovli jadvallar ustunlar va satrlardan tashkil topadi (matn protsessori va elektron jadvallarga oid mavzularni eslang). Ularning elementlari ustun va satrlar kesishgan kataklarda joylashadi. Bunday jadvallarda biror elementni ko'rsatish uchun uning nechanchi satr va nechanchi ustunda joylashganligini, ya'ni satr va ustun bo'yicha tartib raqamlarini bilish kerak bo'ladi. Demak, ikki o'lchovli jadvalning har bir element iga ikkita (satr va ustun bo'yicha) tartib raqami mos keladi.
1- misol. A nomli 7 ta elementdan iborat chiziqli jadvalni hosil qiling.

Tartib raqami	1	2	3	4	5	6	7
Qiymati	X	A	a	t	r	z	m

Demak, jadval elementlari va ularga mos qiymatlar quyidagicha moslikda ekan:

Jadval elementi	A[l]	A[2]	A[3]	A[4]	A[5]	A[6]	A[7]
Qiymati	X	A	a	t	г	z	m

Ikki o'lchovli massiv elementlari ikkita indeks orqali aniqlanib, ular o'zaro vergul bilan ajratib yoziladi va birinchi indeks satr tartib raqamini, ikkinchi indeks ustun tartib raqamini bildiradi. Masalan, S[4,3] yozuvi — S nomli massivning 4-satri va 3-ustuni kesishgan katakda joylashgan elementini bildiradi.

Jadvaldan ko'rinadiki, masalan, S[1,3J=1.37, S[2,2]=0.5, S[4,6]= -1.09. Dasturda massivlar o'zgaruvchilar kabi albatta tavsiflanishi zarur. Buning uchun Paskal dasturlash tilining Array xizmatchi so'zi ishlatiladi. Bu so'zdan keyin kvadrat qavs ichida massivning birinchi va oxirgi elementlarining tartib raqamlari o'zaro ikkita nuqta (..) bilan ajratib yoziladi. Davomida Paskalning of xizmatchi so'zi va undan keyin massiv^ elementlarining turi yoziladi. Masalan: var