Tasdiqlayman: O`ib direktor o`rin bosari Sana IX- sinflar

Mavzuni mustahkamlash va yakunlash:
O‘quvchilarga darslikdagi savollar orqali murojaat etiladi va mashqlar yechish asosida mavzu mustahkamlanadi.
Uyga vazifa:
1. Darslikdagi 3-, 4- mashqlar.
2*. Darslikdagi 2-, 5-mashqlar.


Tasdiqlayman O`IB direktor
o`rinbosari________________________
Sana _____________IX- sinflar


____ – dars. Ekran bilan ishlash operatorlari


Dars maqsadi:
O‘quvchilarga Paskal dasturlash tilida ekran bilan ishlash operatorlari haqida tushuncha berish.
Darsning ta`limiy vazifasi: O`quvchilarga mustaqil fikrlashni o`rgatish
Darsning tarbiyaviy vazifasi: O`quvchilarning vatanga muhabbat ruhida tarbiyalash:
Darsning rivojlantiruvchi vazifasi: O’quvchilarni kompyuter savodxonligini oshirish
Uslub: Ma’ruza va amaliyot.
Shakl: Savol – javob, kichik guruhlarda ishlash.
Vosita: Elektron resurslar, darslik va ko’rgazmalar
Usul: slayd materiallari
Nazorat: og’zaki, savol-javob va kuzatish.
Baholash: Rag’batlantirish, 5 ballik reyting tizimi asosida.


Asosiy tushunchalar:
Crt moduli, rang kodi, ekran o’lchami, ekran bilan ishlash operatorlari.
Tashkiliy qism:
a)salomlashish
b)davomatni aniqlash
v)siyosiy daqiqalar
O’quvchilar bilan o’tgan mavzuni savol javob va test usulida takrorlash, uyga berilgan topshiriq va vazifalarni tekshirish hamda baholash
Mavzuni boshlashga hozirlik:
O‘qituvchi tomonidan kompyuterlar ishga tayyorlanadi. Paskal dasturlash tili, mavzuga oid elektron qo’llanmalar va plakatlar tayyorlab qo‘yiladi.


Mavzuni yoritish:
Biz avvalgi darslarda axborotlarni ekranga chiqarish usullari bilan tanishdik. Bu usullarda axborotning har biri ekranga o'zidan avval chiqarilgan axborotning davomidan chiqariladi. Lekin, Paskal dasturlash tilida axborotlarni ekranning ko'rsatilgan joyidan chiqarish imkoniyati ham mavjud. Bundan tashqari, ekranga chiqarilayotgan belgilarni hamda ularning fonini har xil ranglarda berish ham mumkin. Aytib o'tilganidek, Paskalning ekran bilan ishlashga yo'naltirilgan protsedura va funksiyalari Crt modulida joylashgan. Shu sababli ulardan foydalanish uchun ushbu modulga murojaat qilish lozim. Buning uchun dastur boshida Uses Crt; ko'rsatmasi beriladi.
Crt moduli ekranga rangli axborot chiqarish imkonini berar ekan, qanday ranglardan foydalanish mumkinligini bilib olaylik. Paskalda, asosan, 16 xil rang ishlatilshi mumkin.
Quyidagi jadvalda Paskalda qoilaniladigan ranglarning kodlari va ularga mos konstantalar nomlari keltirilgan:
Biror rangni tanlash uchun Paskalning maxs¹ is protseduralari y_0r damida qavs ichida shu rangning kodi yoki unga mos konstanta nomi ko'rsatiladi. Ranglar matn va fon uchun turlicha tanlanishi maqsadg_a muvofiq, aks holda matn fon ichida ko'rinmay qoladi. Matn va f_0n uchun belgilangan oxirgi ranglar mos ravishda matnning joriy rangj y_a forming joriy rangi deyiladi. Agar awaldan biror rang tanlanmagan bo'lsa, matn uchun oq, fon uchun esa qora rang joriy hisoblanadi.

Rang	Kodi	Konstanta nomi	Rang	Kodi	Konstanta nomi
Qora	0	Black	To'q kulrang	8	DarkGray
Ко'к	1	Blue	Havorang	9	LightBlue
Yashil	2	Green	Och yashil	10	LightGreen
Billur	3	Cyan	Och billur	11	LightCyan
Qizil	4	Red	Och qizil	12	LightRed
havorang	5	Magenta	Och siyohrang	13	LightMagenta
oqrang	6	Brown	Sariq	14	Yellow
kulrang	7	LightGray	Oq	15	White

Biror rangni tanlash uchun Paskalning maxs¹ is protseduralari y_0r damida qavs ichida shu rangning kodi yoki unga mos konstanta nomi ko'rsatiladi. Ranglar matn va fon uchun turlicha tanlanishi maqsadg_a muvofiq, aks holda matn fon ichida ko'rinmay qoladi. Matn va f_0n uchun belgilangan oxirgi ranglar mos ravishda matnning joriy rangj y_a forming joriy rangi deyiladi. Agar awaldan biror rang tanlanmagan bo'lsa, matn uchun oq, fon uchun esa qora rang joriy hisoblanadi.
Endi Crt moduli tarkibiga kirgan ba'zi protseduralari bilan tanishamiz. Matn va matn foni rangi bilan ishlaydigan protseduralari quyidagilar:

Matn rangini belgilaydigan protseduralar	Matn foni rangini belgilaydigan protseduralar
TextColor(rang);	TextBackGround(rang);

Ba'zan ekranda ma'lumotlar ko'payib ketganidan keraklisini topish qiyinlashadi. Bunday holda qoilangan ClrScr protsedurasi ekranni tozalaydi va yurgichni ekran boshiga (chap yuqori burchagiga) o'rnatadi. Agar dasturda ClrScr protsedurasi matn foni rangidan keyin yozilsa, u holda ekran matn foni rangiga bo'yaladi
Dastur natiiasi «chirovli» ko'rinishda bo'lishi uchun turli ranglardan f₀vdalanish bilan birga uni ekranning kerakli joyidan chiqarish ham aha- miyatga ega. Buning uchun yurgichni ekranning kerakli joyiga o'rnatish zarur. Paskal tilida bu vazifani GotoXY protsedurasi amalga oshiradi. Uning umumiy ko'rinishi quyidagicha: GotoXY(A,B);, bu yerda A va В butun sonli o'zgaruvchi yoki o'zgarmaslar bo'lib, GotoXY(A,B) protsedurasi yurgichni ekranning A-ustun va B-satr kesishgan joyiga o'rnatadi