Таълими ходимларини қайта

I-IV ва V-VI синфларда математика ўқитиш борасида изчиллик

I-IV vа V- VI синф математикаси орасидаги алоқадорлик.
Бошланғич синфларда математик билимларнинг шундай пухта пойдеворини қўйиш керакки, бу пойдевор устига бундан кейинги математик таълимни узлуксиз давом эттириш мумкинлиги ўз ифодасини топсин. Бунинг учун I-IV синфлардаги математика ўқув материаллари билан V- IV синф ўқув материаллари орасида узилиш бўлмаслиги керак. Бошланғич синф ўқув материалининг бевосита давомчиси бўлиб, V-VI синф математикаси давом этиши керак. Бошланғич синфларда математик билимларнинг шундай пухта пойдеворини қўйиш керакки, бу пойдевор устига бундан кейинги математик таълимни ишонч билан қуриш мумкин бўлсин.
I-IV ва V-VI математика дастуридаги ўзаро изчиллик ана шу қатъийликка амал қилган ҳолда оширилади. Масалан, V синф математикасининг I боби "Натурал сон" деб аталади. Лекин ўқувчилар натурал сон билан бошланғич синфда танишганлар. Бу ерда эса натурал сон тушунчаси кенгайтирилади, чуқурлаштирилади, янги тушунчалар билан бойитилади. Бу ерда натурал сонларнинг бўлиниш белгилари, ЭКУБ ва ЭКУК тушунчалари киритилади. Шунингдек, манфий сонлар, оддий ва ўнли касрлар, тенглама ва тенгсизликни бошқача усуллар билан ечиш, ечим, илдиз каби тушунчалар киритилади. Математик логикага асосланган ҳолда "тўғри ва нотўғри фикрлар", "ўзгарувчан мулоҳазалар", "ечимлар тўплами", алгебраик амаллар каби тушунчалар билан бойитилади. Шунинг учун бу синфлар ўқитувчилари ўзаро фикр алмашишда ва бир-бирининг ўқув материали, ўқитиш методи билан таниш бўлиши керак. V-VI синфга келганда I-IV синфда ўрганилган ўқув материалини кенгайтириш, давом эттириш, чуқурлаштириш масаласи қўйилади. Шунингдек V-VI синфга келганда фақатгина 4 амал ўқитилмасдан ундан ташқари тўплам, тенглама ва тенгсизликлар, манфий ва каср сонлар, геометрик ясашлар, алмаштиришлар каби материаллар қўшиб ўқитилади.

1. 
   Бошланғич математика ўқитиш методларининг турлари.
   

Дидактикага доир қўлланмаларда билимларни баѐн қилиш ва мустаҳкамлашнинг формалари сифатида қуйидаги ўқитиш методлари қаралади: кузатиш, ўқитувчининг билимларини (баѐн, суҳбат, ҳикоя, машқ) ўқувчилар билан дарслик ва бошқа китоблар билан ишлаш, кузатиш, лаборатория иши, мустақил ишлар.
Бошланғич синфларда математика ўқитиш жараѐнида ўқитиш материалининг мазмуни ва ўқув синфининг катта-кичиклигига қараб бу методлардан турли ўринларда фойдаланиш мумкин.

2. 
   Математика ўқитишда кузатиш.
   

Ўқувчилар билан математик фактларни кузатиш муҳим ролъ ўйнайди. Натурал сонларнинг хоссалари, арифметик амалларнинг хоссалари, геометрик фигураларнинг хоссаларини ва ҳоказоларни кузатиш ўқувчиларнинг фикрлаш қобилиятини ўстиради. Арифметик амаллар ва сонларнинг кўпгина хоссаларини қуйи синфларда кузатиш билан тушунтирилиши мақсадга мувофиқдир. Масалан, 1-синф ўқувчилари қўшишнинг ўрин алмаштириш хоссасини кузатиш орқали тез билиб олади.

Шундай мисолларни 1-синф ўқувчилари ечгандан кейин бир қаторнинг ечимларини тенглаштиришни ўқитувчи тавсия этади.

538 ва 358. Натижада қуйидаги хулосани келтириб чиқаради. Хулоса (мисоллар нима билан ўхшаш).
Бир хилда қўшиш амали бажарилади. 5 ва 3 бир хил қўшилувчилар.
8 ва 8 бир хилдаги натижалар. фарқи (нима билан фарқланади)
қўшилвчиларнинг қўшиш тартиби фарқ қилади.
Шунга ўхшаш бошқа мисолларни ҳам ечиб ўқувчилар қуйидаги умумий хулосага келадилар: қўшилувчиларнинг қўшиш тартибини ўзгартирган билан йиғинди ўзгармайди.
Қаралган ҳолда кузатиш методини қўллаш, шунингдек, ўқитувчи томонидан билимларни баѐн қилишда ҳам, ҳисоблашга доир масалалар ечишга доир босқичларда ҳам катта аҳамиятга эгадир.

3. 
   Суҳбат методи.
   

Ўқитувчи бирор бир методни, масалан суҳбат методини қўллаганда ўқувчиларнинг билиш фаолиятини ҳар томонлама ўстириш мумкин. Масалан:
100 ичида номерлашни ўқитишда ўқувчиларга қандай сонлар бир хонали ва
қандай сонлар икки хонали эканлигини, ундан кейин иккита рақам билан ифодаланган сонларни икки хонали дейилишини айтиб ўтиш лозим. Шунингдек суҳбат жараѐнида нечта рақам билан нолъ ифодаланилишини ва 1 дан 9 гача нечта сон, 10 дан 99 гача нечта сон борлигини баѐн қилиш керак.

4.