Таълим жараёнининг функциялари. Таълим жараёнининг ҳаракатлантирувчи кучлари

Таълим тамойилларини белгилаш ўлчовлари.

У ёки бу дидактик ҳодисага оид қарашларни дидактик принциплар қаторига киритишнинг ўзига хос мезонлари мавжуд. Шундай ўлчовларга қуйидагилар киради.
Умумийлик. Таълим принциплари ўқув-тарбия жараёнининг барча компонентларига — таълимнинг мазмуни, воситалари, усуллари, ташкилий шакллари, натижалари учун муштаракдир. Бинобарин, талабаларнинг реал билиш имкониятларига мос келадиган таълим мазмунини белгилашда, таълимнинг турли норматив моделларини (ўқув дастури, дарслик, ўқув қўлланмалари) яратишда, таълимнинг ташкилий шакллари, воситалари, усулларини танлашда таълим принципларига риоя қилинади.
Амалиёт учун яроқлилик. Таълим принциплари—педагогик амалиётга йўналган. Таълимни ҳозирги замои талаблари даражасида ташкил этиш, бошқариш ва назорат этиш эҳтиёжларига мос бўлмаган қарашларни, қоидаларни таълим принциплари қаторига киритиш мумкин эмас. Таълим принципларига кўра ўқув-тарбия ишлари таълим-тарбия бирлиги, назария билан амалиётнинг ягоналиги, таълим воситалари, усулларини оптимал танлаш, таълим мазмунининг бола шахсига йўналганлиги каби қатор ғоялар амалга оширилади.
Таълимнинг самарадорлигини оширишга йўналганлик. Таълим принципларининг барчасига риоя қилиш ва уларни амалга ошириш йўли билан ўқув-тарбия жараёнининг самарадорлиги оширилади.
Таълим мазмуни, воситалари, усуллари, ташкилий шаклларини олий ўқув юртлари ёки таълим муассасалари олдига қўйилган ижтимоий талабларга мувофиқлаштириш, болаларнинг энг юқори даражадаги тараққиётини кўзлаб таълимни ташкил этиш, талабаларнинг маълумот мазмуни ва фаолият усулларини параллел эгаллашларига эришиш каби тадбирларни ўқув-тарбия жараёнига узлуксиз жорий этиш йўли билан таълимнинг натижаси, унинг сифати яхшиланади, таълим учун ажратилган вақтдан унумли фойдаланишга шарт-шароит тайёрланади. Таълимнинг самарадорлигини оширишга оид тадбирлар ва уларни ўқув-тарбия жараёнига татбиқ этиш йўли билан қўлга киритиладиган ютуқлар таълим принциплари асосида олдиндан белгиланади.