T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ ÇAĞDAŞ TÜrk lehçeleri ve edebiyatlari anabiLİm dali irak türkmen tüRKÇESİnde kalip sözler noor ghazi elaiS

Avcı göziv kör olsın
Qurtulum yaradan bir (KNB: 305)
Feleğin evi yansın “Feleğin evi yansın” (AKH: 72)
Allah duşmanıvın gözünü kor (kör) etsin “Allah düşmanının gözünü kör etsin” (ITFHİ: 513)
Naꜥlet olsın kafire “Lanet gelsin/ olsun kafire” (TDH: 46)
Şeytan boynuv qırılsın “Şeytanın boynu kırılsın” (KNB: 68)
Çalışmada metaforik anlatımlar da dikkat çekmektedir. Örneğin evlat ciğerin, yüreğin başı görülüp “evladın ölsün” anlamında çiğerin başı yansın veya yüğerin başı yansın vb. beddualarda bulunulmaktadır.
Çalışmada, bazı dua ve bedduaların dilde karşıtlarıyla birlikte yer aldıkları da gözlemlenmiştir:
Üzüv ağ olmasın “Yüzün ak olmasın” (EYK: 63) X Üzü ağ olsun “Yüzü ak olsun” (x) (ITDA: 200)
Axır şer/Axırıv şer olaydı “Sonun şer/ kötü olsun” (ITFHİ: 519) X Allah axırıv xer etsin “Allah sonunu hayır etsin” (KK: MG)
Yeddi arxava rehmet “Yedi arkana (atalarına) rahmet olsun” (ITFHİ: 517) X Yeddi arxav yansın “Yedi sülalen/ ecdadın yansın” (KK: BG)
Türkiye Türkçesi, Hazar ötesi Türkmen Türkçesi ve diğer Türk lehçelerinde olduğu gibi Irak Türkmen Türkçesindeki kalıp sözlerde de dinî inanışın etkisi çok büyüktür. Örneğin:
Allah elivden tutsun “Allah yardımcın olsun” (KK: SK)
İnşallah ha xaqın eline baxasan “İnşallah hep başkalarının eline bakasın”
Eliy Fatma ana elinde olsun “Elin Hz. Fatma ana elinde olsun” (Çolakoğlu 2017: 115)
Hazreti Ali arxavda olsun “Hz. Ali arkanda olsun” (KK: Kİ)
Quran öldürsin meni (ITFHİ: 529)
Hezreti Abbas oxına geçesen “Hz. Abbasın okuna geçesin” (ITFHİ: 522)
İmam evine giresen “İmam evine giresin; deli olasın, aklını yitiresin” (KÇF: 22)
Aile ve değerli insanlar (anne, baba, çocuk, eş, dede, amca, vb) üzerine edilen yeminler de dikkat çekmektedir. Bu durum, ailenin ne kadar değerli bir varlık olduğunu göz önüne sermektedir:
Oğlım canıçın “Oğlum canı için” (ITFHİ: 530)
Babamın başıçın “Babam başı için” (ITFHİ: 530)
Nenem canıçın “Annem canı için” (ITFHİ: 530)
Çalışmadaki kalıp sözlerin cümle yapılarına baktığımızda ağırlıklı olarak basit cümlelerden oluştukları görülmektedir:
Adı batmış “Adın batsın” (ITFHİ, 519)
Sesiy yeraltınnan gelsin “Sesin yer altından gelsin (çok bağıran birine söylenen)” (ITFHİ: 524)
Ocağıv sönsin “Ocağın sönsün” (ITFHİ: 523)
Bununla beraber diğer cümle yapıları da mevcuttur: