T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ ÇAĞDAŞ TÜrk lehçeleri ve edebiyatlari anabiLİm dali irak türkmen tüRKÇESİnde kalip sözler noor ghazi elaiS

Evi uşağı¹⁰² yana (Çolakoğlu 2017: 134)

Ocağıv
Dayım yansın ocağıv
Tez evlen dünyaya gir 
Kör olmasın ocağıv (ITFHİ: 518)
Genel Türk dilinin söz varlığına değinen kimi çalışmalarda söz varlığını oluşturan unsurlar sıralanırlarken kalıp sözler ve kalıplaşmış sözler terimleri yanyana kullanılmaktadırlar. Kalıp sözler bu tezde başından beri üzerinde durulan unsurlarken kalıplaşmış sözler için en sık verilen örnek Mustafa Kemal Atatürk’ün söylediği “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir” sözüdür. Bu tezin bir sonucu olarak kalıp sözlerin başlı başına bir söz varlığı unsuru olarak görülmesi gerektiği yönündeki görüşlere katılıyor ve söz varlığı ile ilgili çalışmalarda bir karışıklığa yol açmaması düşüncesiyle “kalıplaşmış söz” terimi yerine özdeyiş/özlü söz (aforizma) terimlerinin kullanılmasını öneriyoruz.
Bu tez çalışmasında Irak Türkmen Türkçesi ile ilgili yazılmış kitaplardan, dergilerden, romanlardan, sözlüklerden ve kaynak kişilerden yararlanılmıştır. Bu konuda kesinlikle eksik kalan noktalar/yerler olmuştur; bu eksikliklerin bu konu üzerinde çalışacak diğer araştırmacılar tarafından tamamlanmasını umuyoruz.

KAYNAKÇA

AÇA, Mustafa (ED.) (2019), Halk Bilimi El Kitabi, 3.Basim, Ankara: Nobel Yayinlari.

AKSAN, Doğan (1996), Türkçenin Söz Varlığı, Ankara: Engin Yayınevi.
AYDIN, Kerkük, “Kerkük’ten Derlenmiş Dilek Sözleri” Kardeşlik Dergisi, Y: 12, S: 10-11, (Şubat, Mart- 1973), s. 48.
AYDIN, Mehmet (1986), “Türklerde Hızır İnancı” C 2, S 2, s: 51-77.
BAYAT, Mehmet (2008), “Irak Türkmen Ağzında Kalıplaşmış Anlatımlar” Uluslararası: Türk Dili Kurulatayı Bildiriler.
BAYATLI, H. Kemal (1996), Irak Türkmen Türkçesi, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu TDK Yayınları.
BAYATLI, N. Yaşar (2016), Irak Türkmen Halk Edebiyatı Üzerine İncelemeler, İstanbul: Türkmen Kardaşlık Ocağı.
BAYRAKTAR, Semra (2019), Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Bir Kültür Aktarım Aracı Olarak Kalıp Sözler, Ankara: Doktora Tezi.
BERKE, Vardar (2003), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: ABC Yayınları.
BİLGİN, Muhittin (2006), Anlamdan Anlatıma Türkçemiz, Ankara: Anı Yayınları.
ÇETİN, Nurullah (2017), Türkmeneli Türklüğü, Ankara: Atlas Yayınları.
ÇOLAKOĞLU, Rıza (2017), Telafer Folkloru, İstanbul: Kerkük Vakfı.
ÇOTUKSÖKEN, Yusuf (1994), Deyimlerimiz, İstanbul: Özgül Yayınları.
ÇOTUKSÖKEN, Yusuf (2002), Uygulamalı Türk Dili II, İstanbul: Papatya Yaınları.
DAĞABAKAN, Fatma Öztürk (2016) “Bir Toplumdilbilimsel Değişken Olarak Türkiye’de Kadın Dili Araştırmaları ve Görsel Medyada Kadın Dili”, Diyalog, C: 4, S: 1, s. 40-54.
DOEFER, G. (1969), “İrandaki Türk Dilleri”, Türk Dili Araştırmaları Yılığı Beleten, C-17, s: 1-11.
ELÇİN, Şükrü (2004), Halk Edebiyatına Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
ERDEM, Melek (2009), Modern Oğuz Türkçesi Söz Varlığı, Ankara: Grafik Yayınları.
ERENDOR, Metin (2017), Irak Türkmenleri, Mersin: Bilgeoğuz Yayınları.
EROĞLU Ahmet Hikmet (2017), “Halk İnanişlarina Giriş”, El Kitabi, Ankara: Grafiker Yayinlari, s. 20-30.
EROL, Çiğdem (2007), Türkiye Türkçesinde Kalıp Sözler Üzerine Bir İnceleme, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü/ Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
ERŞAHİN, İbrahim (2011), Halk Kültürü ve Edebiyatı Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Felekoğlu, “Telafer Beddualarundan”, Kardeşlik Dergisi, Y: 6, S: 9, (Ocak-1967), s. 24.
Felekoğlu, “Telafer’den Yahşi, Hayırlı Dualar”, Kardeşlik Dergisi, Y: 6, S: 8, (Aralık-1966), s: 30.
GÖKDAYI, Hürriyet (2008), “Türkçede Kalıp Sözler” Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, No: 44, s: 89-110.
GÖKDAYI, Hürriyet (2011), “Prof.Dr. Mine Mengi” Adına Türkoloji Sempozyumu, Adana: Bildiri.
GÖKDAYI, Hürriyet (2018), Türkçede Öbekler, İstanbul: Kriter Yayınlar.
GÖKDAYI, Hürriyet (2020), Türkçede Kalıp Sözler, İstanbul: Kriter Yayınları.
HAMDİ, Fuat, “Kadınlarımız Beddualarından”, Kardeşlik Dergisi, Y: 10, S: 1-2, Mayıs, Haziraz-1970, s. 37.
HÜRMÜZLÜ, Habib (2013), Irak Türkmen Türkçesi Sözlüğü, İkinci Baskı, Kerkük: Türkmeneli İşbirliği ve Kültür Vakfı Yayınları.
KALAFAT, Yaşar, BAYATLI Necdet Y. (2011), Alkışlar-Kargışlar, Ankara: Berikan Yayınevi.
KAMİLİ, Usame, SİNJAR Ammar M. (2012), Irak Yöntemi Altında Türkmenler (1918-2003), Ankara: Aame Yayınevi.
KAYA, Doğan (2007), Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akağ Yayınları.
KERKÜKLÜ, Ekrem, “Yerli Sögüşlerden Beddua”, Kardeşlik Dergisi, Y: 2, S: 8, 1 Aralık-1962, s. 45.
KESKİN, Ahmet (2020), Türk Kültüründe Alkışlar ve Kargışlar, Ankara: Atatürk Kültür Mekezi Başlanlığı.
KILIÇ, Veysel (2002), Dilin İşlevleri ve İletişimi, İstanbul: Papatya Yayınları.
KOÇ, Emine Kübra (2012), Yabancı Dil Olarak Türçe Öğrencilerinin Kalıp Söz Kıllanımlarının İncelenmesi: İstanbul Üniversitesi Örneği, İstanbul: Yüksek Lisans Tezi.
KOÇ, Nurettin (1996), Yeni Dilbilgisi, İstanbul: İnkilap Yayınları.
KORKMAZ, Zeynep (2013), Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi, Ankara: TDK. Yayınları.
KÖYLÜ, Hayrullah, “Yerli Sögüşler (Küfürler)”, Kardeşlik Dergisi, Y: 3, S: 6, (Ekim-1963), s. 47.
KULA, Onur Bilge (1996), “Dilin Kültürelliği Ya Da Kültürün Dilselliği”, Bilim ve Ütopya Dergisi, No: 23, s. 46-47.
NEFTÇİ, Nermin (2003), Kerkük’te Bulduklarım, 3. Baskı, İstanbul: Kerkük Vakfı.
ÖZMEN, Mehmet (1996), “Bir Eksiltili Cümle Tipi Üzerine”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilmler Enistitüsü Dergisi 4:71-82.
PAŞAYEV, Gazenfer (1998), Irak Türkmen Folkloru, İsatanbul: Kerkük Vakfı.
POLAT, Celal (2021), Bağdatkatı, Ankara: Karınca Ajans.
SAATÇİ, Önder (2010) “Özbekistan’dan Kerkük’e Akrabalık ve Hitap Kelimelerimiz” Türk Dilinin ve Edebiyatının Yayılma Alanları Bilgi Şöleni, Ekim 7-9, Kayseri, 329-335.
SAATÇİ, Önder (2020), Irak Türkmenleri İçin, İstanbul: Kerkük Vakfı.
SAATÇİ, Suphi (2008), Kerkük Çocuk Folkloru, İstanbul: Ötüken Yayınları.
SAĞLIK, G. Selcan (2001), Türkiye ve Türkmen Türkçelerinin Karşilaştirmali Ses Bilgisi, Yayinlanmamiş Yüksesk Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü/ Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü.
SERALE, John (1969), Speech Acts: An Essay İn The Philosophy of Language, Cambridge, Cambridge University Press.
SEVENÇLİ, Veysi “Türk Kültüründe Alkış/ Kargış ve Adilcevaz Örneği”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C/ S: 52, İstanbul: 2015-1.
SEYFELİ, Mahmut (2016) “Alkış ve Kargışlar” Türk Tarihi ve Kültür Araştırmaları Dergisi.
SÜMER, Faruk (2011) “Tatarlar” İslam Ansiklopedisi, C: 40, s. 168-170.
ŞAHİN, Süveyda (2019), Türkmen Türkçesinde Kalıp Sözler, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü/ Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü.
ŞAKİR, M. Bahçet (2008), Irak’ta 2. Asır Türkmen Edebiyatı, İstanbul: Kerkük Vakfı.
TOKLU, M. Osman (1995) “Türkçe ve Almancada Kalıp Sözler”, DTCF Batı Dilleri ve Edebiyatları Araştırma Enistitüsü Dergisi, 3:133-140.
TOKLU, M. Osman (2003), Dilbilime Giriş, Ankara: Akağ Yayınları.
TUZLU, Sermet Mehdi “Irak Türkmen Sözlü Halk Edebiyatında Hoyratın Edebî ve Musiki Yapısı” Folklor/ Edebiyat Dergisi, C: 20, S: 800, 2014/4
ÜNSAL, Gülhanım, (2013), “Dil Öğretiminde Kalıp Sözler ve Çevirisi”
International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/8 Summer 2013, P. 1383-1394, Ankara-Turkey
YILDIRIM, Hüseyin (2021), Kerbela Türkleri, Ankara: Berikan Yayınevi.
ZÜLFIKAR, Hamza (2007) “Dünden Bugüne Türkçe” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, No: 668, s. 344-350.
-------------, “Türkiyede Halk Ağzında Derleme Sözlüğü”, C 6 /G/ Sesi, TTD Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi 1993, s: 1888.
-------------, “Dualar”, Kardeşlik Dergisi, Y: 2, S: 9, 1 Ocak-1963, s. 41.