T arbi yad a pedagogik texnologiyalar

Baholash. 
Bu toifa muayyan maqsad uchun u yoki bu 
materiallarning ahamiyatini baholash ko‘nikmalarini nazarda tutadi. 
Talaba mulohazasi aniq mezonlarga tayanishi zarur. Baholash sifatida 
ichki bilish va ishonchlar (argumentlash, mantiq) hamda tashqi 
mezonlar (standartlar, qoida, me’yorlar)ga tayaniladi. Mezonlarni
36

---

talabaning o ‘zi aniqiashi yoki tashqi tomondan berilishi mumkin. Bu 
daraja oldingi toifalar bo‘yicha o ‘quv natijalariga erishganligi 
to‘g ‘risida xulosa chiqaradi.
Shunday qilib, har qanday o ‘quv predmeti maqsadlarini ushbu 
taksonomiya asosida aniqlashtirish mumkin. Buning uchun o ‘quv 
predmetlarining mavzu (boMim)lari 
vertikal 
ustunga yoziladi. 
Talabalarning aqliy faoliyati turlari esa gorizontal ustunda qayd 
etiladi. Ular mantiqiy asosda ma’lum chorrahada kesishadi va joriy 
o ‘quv maqsadiga erishish darajasi (bilish, aniqlash, qo‘llash, tahlil) 
aniql ashti r i 1 ad i.
Maxsus adabiyotlarda “Blum taksonomiya”sining turlicha 
modifikatsiyalari keltiriladi. Gap shundaki, bu taksonomiya shubhasiz, 
afzalliklarga ega boMishi bilan ba’zi bir nuqsonlardan xoli emas. 
Shuning uchun kognitiv sohasi bo‘yicha o‘quv maqsadlarini 
tizimlashtirishga da’vo qilayotgan taksonomiya bilish tuzilmasining 
qabullash, tafakkur, xotira kabi darajalarida qaralmagan, ba’zi bir 
o ‘quv maqsadlari aqliy faoliyatning turlicha darajalarida takrorlanadi. 
Shunga qaramasdan o ‘quv maqsadlarini fan mavzulari bo‘yicha 
tasniflash o ‘qituvchiga o ‘z xususiy pedagogik faoliyatini to ‘g‘ri 
belgilashga, talabalarning nafaqat ichki holatini ifodalashga, balki 
tashqi namoyon bo‘lishiga, shaxs sifatida shakllanishiga katta 
imkoniyat tug‘diradi.
Pedagogik vazifalarning hal etilishini ta’minlovchi o ‘qitish 
texnologiyasini 
loyihalashga qaratilgan o‘qituvchi 
faoliyatining 
mazmuni uslub, shakl va vositalar asosida shakllantiriladi.
0 ‘qitish jarayoniga faoliyat nuqtai nazaridan yondashish 
konsepsiyasiga asoslanib, uni tashkil etish quyidagi mantiqiy ketma- 
ketlikka asoslanishi mumkin: dastlab o ‘quv materiali mazmunining 
tavsifi, uni o ‘rganishdan ko‘zlangan maqsad (o‘zlashtirish darajalari), 
shuningdek, pedagogik vazifaning qo‘yilish shartlari tahlil etiladi. 
So‘ngra, o ‘qitishning mos ravishdagi uslublari hamda talabalarning 
bilish faoliyatini boshqarish tizimi ishlab chiqiladi. Shu asosda 
o ‘qitish vositalarining ro‘yxati tuziladi. Ushbu usul bilan hosil 
qilingan uslub va ta’lim vositalarining yaxlit tizimi tashkiliy shakllar 
bilan uyg‘unlashtiriladi, ya’ni muayyan texnologiya ishlab chiqiladi.
Umumlashgan pedagogik texnologiyalar m a’lum psixo-pedago- 
gik asoslarda qurilgan “sintetik nazariya” sifatida qaraladi.
37

---

Tatbiqiy pedagogik texnologiyalar oldindan rejalashtirilgan 
natijaga erishishga yo‘naltirilgan kasbiy tayyorgarlik jarayonini 
loyihalash muammosini uslubiy jihatdan hal etishga yo‘naltiriladi.
Bugungi kunda pedagogik texnologiyalar tatbiqiy asosini 
shaxsiy faoliyatli yondashuv, tanqidiy-ijodiy fikrlash, muammolarni 
hal etish, qaror qabul qilish va jam oada hamkorlikni qaror toptirishga 
oid pedagogik texnologiyalami ishlab chiqish ehtiyoji yuzaga 
kelmoqda. Ayni vaqtda, ta ’lim muassasalari amaliyotida quyidagi 
pedagogik texnologiyalardan samarali foydalanilmoqda: