|
M uam m oli ta ’lim
uslublari (o ‘zlashtirilis-hi zarur bo‘lgan
bilimlar hajmini aniqlash - muammolar tahlili - fanlararo aloqalarni
o ‘rganish - muammolarni mustaqil hal etishga tayyorlash).
Mavjud muammolarni hal etuvchi vaziyatli tahlil (“vaziyat-
tasvir”, “vaziyat-baho”, “vaziyat-muammo”, “vaziyat-mashq”).
Pedagogik trening
(tez o ‘qish va yozish mashqi, fikrlash
texnikasi, grafologiya, mimika, taqlid va pantomimika uslublarini
egallash).
Talabalar faoliyatini reyting asosida baholash.
Pedagogik kvalimetriya (talabani EHM vositasida testdan
o ‘tkazish).
Dasturli ta’lim
0 ‘quv predmetlari
bo‘yicha yaratilgan
audiovizual
kurs
dasturlari asosidagi ta ’lim.
Pedagog faoliyatini ilmiy asosda tashkil etish.
Pedagogik texnologiyalar ta’lim vositalarini bir vaqtning o ‘zida
bir necha yo‘nalishlarda qo‘llash imkonini beradi. Ayni vaqtda
“Apparat-matnlar” tizimi (videokitoblar, o‘quv disklari, musiqali
albomlar va boshqalar)dan ommaviy ravishda foydalanilmoqda.
T a’lim loyihalarini yaratish'pedagog-texnolog va uslubchilarning
kasbiy mahoratlarini oshirishga yordam beradi. “Buyurtma vosita
uslub yondashuv ta ’lim turi” tizimi kinoproyektor, o‘quv magnitofoni,
radio va televideniye, lingofon xonasi, avtomatlashtirilgan ta ’lim
42
tftimlari, multimedia va gipermatnli ta’lim turlarining intellektual
tfeimi yordamida ©‘zlashtiriladi.
Yangi ta’Iim*turlarining shakllanish sabablari hamda ilg‘or o ‘quv
vositalarining samaradorligini o ‘rganish ular o ‘rtasida o ‘zaro birlik
rfavjudligini ko‘rsatdi. Bu birlik mohiyati nuqtai nazaridan quyidagi
mexanizmga asosfanadi:
So‘nggi yifiarda amal iyotda K.Kerr tomonidan tavsiya etilgan
quyidagi faol ta’lim uslublari samarali qo‘llanilmoqda:
T a’limning yangi vositalari quyidagilardan iborat:
43
Demak, pedagogik texnologiyalar ta’lim vositalarining yangi
avlodi va turlari sifatida namoyon bo‘ladi.
Ta’lim muassasalarining ijtimoiy-iqtisodiy resurslari bir-biridan
farq qiladi. Shu bois barcha ta ’lim muassasalarida o ‘quv jarayoniga
ilg‘or pedagogik texnologiyalami tatbiq etishga bir vaqtda erishish
mumkin emas. Bu yo‘lda ijobiy natijalarni qo‘lga kiritish quyidagi
sharoitlarning mavjudligini taqozo etadi:
Ishga yaroqli
vositalar va noto‘liq
apparat qismlarini
ta’mirlash;
Yangi ta’lim texnologiyalarini ishlab chiqish va turli fan
yo ‘nalishlari bo‘yicha yaratilgan o ‘quv matnlarini tarjima qilish
qobiliyatiga
ega
bo‘lgan
mahoratli
pedagog-texnologlarni
tayyorlash;
T a’limning texnik vositalaridan foydalanish jarayonida peda-
goglar duch kelayotgan qiyinchiliklar, shuningdek, “faoliyatsiz
fikrlash” sabablarini o'rganish va bartaraf etishga erishish.
K.R.Branson (AQShning Florida universitetidagi Pedagogik tex
nologiya markazi direktori) pedagogik texnologiya nazariyasi shaklla-
nishining tarixiy asosini shunday belgilaydi: ibtidoiy jam oa tuzumi-
ning ilk davrlarida bilimlarni yetkazib berishda og‘zaki usullar keng
qo‘llanilgan. Bu usul quyidagi to ‘rt elementni o ‘zida mujassam-
lashtirgan:
Bilim - tajriba - o‘qituvchi - talaba
Ushbu paradigma ta ’limning individualIashtirilgan shakli deb
nomlanadi.
T a’limni juftli yoki guruhli shakllarda tashkil etish g‘oyasi esa
XII asrda ilgari surilgan bo‘lib, XX asrning oxirida ushbu g ‘oya
negizida quyidagi:
Bilim - tajriba - talaba
modeli shakllandi. Bu model mohiyatini yorituvchi paradigma
guruhli deb nomlanib, u ta’lim oluvchilarning o ‘quv faoliyati
doirasida o ‘z-o‘zini anglash, vaqtning samarali o ‘tishiga erishish,
qayta aloqa sifati va sonini orttirish, didaktik materiallar sifatini
44
yaxshilash, o‘z-o‘zini boshqarish tizimini kengaytirish, rivojlangan
ta’lim tizimini joriy etish, yangi kurslami loyihalash, o ‘quv rejasi
mazmunini
takomillashtirish,
ta’lim
sub’yektlarining
o ‘quv
imkoniyatlarini orttirish, shuningdek, ular faoliyatini baholashda qulay
vositalardan foydalanishga xizmat qiladi.
Zamonaviy pedagogik texnologiyaga asoslangan yangi para-
digmning mohiyati interfaol ta’limni keng ko‘lamda va mavjud
imkoniyatlar asosida yo‘lga qo‘yishdan iborat. Unga ko‘ra, har bir
ta’lim oluvchi o‘quv axborotini uch manba:
- o ‘qituvchi yordamida,
- ma’lumotlar bazasi (muayyan fan bo‘yicha yoki o ‘quv
doirasida) yordamida;
- talabalar guruhi (ular bilan o ‘zaro faoliyatni tashkil etish)
yordamida egallaydi.
Pedagogik texnologiya modelida quyidagi paradigma aks etadi:
1. Muammoni q o ‘yish;
2. Kuzatish va tajriba asosida dalillar to ‘plash;
3. Dalillarni sharhlash va ilmiy farazlarni ilgari surish;
4. Testlar yordamida, nazariy g ‘oyalarni amaliyotga tatbiq
etish yo‘li bilan ilmiy farazlarning haqqoniyligini tekshirish;
5. Xulosa va tavsiyalar tayyorlash
Robert Tomasning fikricha (AQSh, Kaliforniya universiteti),
pedagogik texnologiya elementlari orasidagi munosabat uni qo‘llash
sohasiga oid modelda ifodalanishi mumkin.
Pedagogik
texnologiya
mazmunida:
boshqaruv
vazifasi
(menejment); joriy etish (rivojlanish); ta’lim vositalarini ishlab
chiqarish vazifalari aks etadi.
Olib borilgan kuzatish va tadqiqotlar natijasida shahar maktab-
larida qishloq maktablariga nisbatan zamonaviy texnologiyalarni
qo‘llash darajasi ancha yuqori ekanligiga guvoh bo‘Iindi.
Pedagogik texnologiya pedagogik jarayonni tashkil etishda
yaxlit ta ’lim yoki m a’lum ta’lim doirasida bilimlarni puxta
loyihalashga sharoit yaratadi.
M.Eraut (M.Eraut-Oksford, 1985 yil) tomonidan yaratilgan o ‘nta
tomdan iborat “Xalqaro pedagogik ensiklopediya”da quyidagi
zamonaviy pedagogik texnologiya konsepsiya (paradigma)larining
majmui taqdim etiladi:
45
Do'stlaringiz bilan baham: |
