T arbi yad a pedagogik texnologiyalar

K ognitiv soha. 
Bunga mavjud bilimlarni qayta tafakkurlash, 
ularni o ‘zlashtirilgan harakat usullari bilan chog‘ishtirish, ya’ni 
g‘oyalar tuzish zaruratiga tegishli o ‘quv maqsadlari kiritiladi. Ular 
o ‘qituvchining kundalik faoliyati achun kerakli hisoblanib, o ‘ejuv 
dasturi va darsliklarda o ‘z ifodasini topadi.
Affektiv soha. 
Bunga qiziqish va moyilliklarni shakllantirish, u 
yoki bu sezgilar ta’sirida hayajonlanish, munosabatni shakllantirish, 
uni faoliyat davomida anglash va yuzaga chiqarish maqsadlari 
kiritiladi. Boshqacha qilib aytganda, ob’ektiv borliqqa bo‘lgan 
hayajonli-shaxsiy 
munosabatlarni 
shakllantirish 
maqsadlari 
bu 
sohaning asosini tashkil etadi.
Psixom otorli soha. 
Bunga u yoki bu motorli, manipulyativ 
faoliyat turlarini, asab muskullarni markazlashtirish ko‘nikmalarini 
shakllantirish bilan bog‘liq maqsadlar kiritiladi. Misol uchun, mehnat 
ta’limi dasturida belgilangan o ‘quv maqsadlari aynan shu sohaga 
tegishlidir.
“Blum taksonomiyasi” quyidagi to‘rt prinsip asosida qurilgan:
34

---

1. Amaliy: o ‘qituvchi-amaliyotchi uchun taksonomiya samarali 
qurol bo‘lishi, o‘2ida maqsadlar iyerarxiyasini ifodalashi lozim;
2. 
Psixologik: 
taksonomiya zamonaviy psixologiya 
fani 
yutuqlariga tayanishi lozim;
3. Mantiqiy: taksonomiya mantiqiy tugallangan va muayyan 
ichki tuzilmaga ega bo‘lishi lozim;
4. 
Ob’yektivlik: 
maqsadlar iyerarxiyasi 
ular qadriyatlari 
iyerarxiyasini belgilamaydi.
Ana shu prinsiplarga tayanilgan holda o ‘quv faoliyatining yuqo- 
rida ta ’kidlangan turlari bo‘yicha o ‘quv maqsadlari taksonomiyasi 
yaratildi.
M a’lumki, pedagogik texnologiyaning o ‘ziga xos xususiyati 
oldindan o ‘rnatilgan maqsadlarga erishishni kafolatlaydigan o ‘quv 
jarayonini loyihalash va amalga oshirishdir. Ta’limni maqsadga 
ketma-ket yo‘naltirish asosi tezkor teskari aloqa hisoblanib o ‘quv 
jarayonining barcha bo‘g ‘inlariga kirib boradi. Shu boisdan ta’limga 
texnologiya yondashuvda quyidagilar ajralib turadi:
- maqsadlarni o ‘rnatish va ularni mumkin qadar aniq 1 ashtirish 
(bu bosqichga o ‘qituvchi birinchi darajali ahamiyat beradi);
- butun o ‘qish jarayonini o ‘quv maqsadlariga qa”iyan qaratish;
- o ‘quv maqsadlarini mo‘ljallashni va shu tariqa natijalarni 
qo‘lga kiritishga butun o‘quv davomiyligini yo‘naltirish;
- joriy natijalarni baholash, o ‘rnatilgan maqsadlarga erishish 
borasida o ‘qitish jarayonini tuzatish;
Natijalarni yakuniy baholash.
0 ‘quv jarayonini texnologik jihatdan qurishning mohiyati aniq 
belgilangan maqsadlar sari harakatlanish hisoblanadi. Quyida bugungi 
kunda birmuncha keng tarqalgan B.Blum tizimining kognitiv sohasi 
bo‘yicha o‘quv maqsadlari taksonomiyasini keltiramiz. U o‘zida olti 
toifadagi asosiy o ‘quv maqsadlarini qamrab oladi: bilish, anglash, 
qo‘llash, tahlil, sifitez va baholash.
"Bilish
anglash
— qo‘llash
tahlil
--
sintez
—baholash