Спорт таълими муассасаларида спортчилар тайёрлаш ўҚув дастурлари режаси таҳлили

Ҳаракат сифатлари ривожланишининг
тахминий сентитив (ижобий, қулай) даври

Морфофункционал кўрсаткичлар, жисмоний сифатлар	Ёши
	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17
Бўйи						+	+	+	+
Мушаклар массаси						+	+	+	+
Эгилувчанлик	+	+	+	+
Мувозанат	+	+	+	+	+	+	+	+
Тезлик			+	+	+
Координацион сифатлар			+	+	+	+
Тезкор – куч сифатлари				+	+	+	+	+
Куч						+	+	+	+	+	+
Чидамлилик (аэробик имкониятлар)		+	+	+					+	+	+
Анаэробик имкониятлар			+	+	+				+	+	+

Изоҳ: Ҳаракатланишларига ўргатиш иш фаолиятида энг зарур, машақали ва кўп меҳнат талаб этувчи бўлими ҳисобланади. Агар мураббий жисмоний машқларнинг аньанавий услублари ҳамда тушунтириш ва кўргазмали услубларини боғлай олса, унинг самарадорлиги сезиларли даражада ошади.
Ҳар қандай ҳаракатга ўргатиш у ҳақида тасаввур яратишдан бошланади. Бу топшириқ бутун ўқув жараёни давомида аста-секинлик билан ҳаракатланишлар ҳақидаги тасаввурни кенгайтириб ҳамда тўлдириб борган ҳолда давом эттирилиши лозим.
Ўргатиш аввалида мусобақа жараёнини ўта эҳтиёткорлик билан қўллаш лозим, негаки бу ҳолатда онг ва мушаклар фаолияти техникани ўзлаштириш учун эмас балки, уни тезроқ бажарилишига қаратиладики, бу хатоларни юзага келишига олиб келиши мумкин ва уларни огоҳлантиришдан кўра, тўғрилаш доимо қийинроқ кечади.
Техник тайёргарликда икки хил услубий ёндашувдан фойдаланилади: бутун (енгил шароитда аста-секинлик билан бўғинларга бўлиб, унинг фазалари ва элементларини эгаллаб барча ҳаракатга ўргатиш) ва бўғинларга бўлиб (фазаларга ва элементларга алоҳида – алоҳида ўргатиш ва уларни бир ҳаракат боғлай олиш.
Ушбу ўзига хосликларни кўп йиллик машғулотлар жараёнида жисмоний ва техник тайёргарлик воситаларини режалаштиришда эътиборга олиш лозим.

3. 
   Ўқув режаси
   

Ушбу бўлимда қуйидагилар:
ўқув йиллари бўйича тайёргарликнинг асосий бўлимларига вақтни тақсимлаш;
ўқув режаси чизмаси очиб берилади.
Тавсиялар: Ўқув режаси тузишда ўқув спорт машғулотларининг ҳафталик иш тартиби бевосита спорт мактаблари шароитида 46 ҳафталик машғулот ҳисобида ва қўшимча 6 ҳафта спорт-соғломлаштириш оромгоҳларидаги машғулотлар ҳамда ўқувчиларнинг фаол дам олиш давридаги индивидуал режалари ҳисобга олинади. Умумий йиллик соатлар ҳажми кўпайиши билан вақтларнинг фарқи ўқув йиллари бўйича тайёргарликнинг ҳар хил турларига ўзгаради. Йилдан-йилга спорт-техник, махсус жисмоний, тактик ва интеграл тайёргарлик юкламаларининг ҳиссаси ошиб боради.
УЖТ га йўналтирилган юкламалар ҳажми аста-секин камаяди, кейинчалик эса бир маромга тушади. Турли хил спорт турларида ўқув йиллари бўйича жисмоний ва техник-тактик тайёргарлик воситаларининг тахминий фарқидан (%да) 5-жадвални тузишда фойдаланиш мумкин.
Ўқув режасида вақтларни тайёргарликнинг ўқув йиллари бўйича асосий бўлимларига тақсимланиши кўп йиллик машғулотларнинг аниқ вазифаларига мувофиқ амалга ошириб борилади.
Спорт соғломлаштириш ва бошланғич тайёргарлик босқичи (дастлабки тайёргарлик).
Вазифалари ва машғулотнинг нисбий йўналтирилиши:

• 
  соғлиқни мустаҳкамлаш, жисмоний ривожланишни яхшилаш;
  
• 
  жисмоний машқларни бажариш техникаси асосларини эгаллаш;
  

- турли спорт турлари билан шуғулланиш асосида ҳар томонлама жисмоний тайёргарлиликни эгаллаш;
- болаларнинг мақсад ва қобилиятларини аниқлаш (рўёбга чиқариш);
- спорт билан шуғулланишга қатьий қизиқишни сингдириб бориш;
- спортча характер сифатларини тарбиялаб бориш .

Ўқув-машғулоти босқичи (2 йилгача ўқув-спорт ихтисослигининг бошланғич босқичи).

Вазифалари ва машғулотнинг нисбий йўналтирилиши:

• 
  ҳар томонлама жисмоний ва функционал тайёргарлик босқичининг ўсиши;
  
• 
  танланган спорт турида техника асосларини эгаллаш;
  

- турли спорт турлари бўйича мусобақаларда қатнашиш йўли билан мусобақа малакасиги эга бўлиш;
- спорт ихтисослигини аниқлаш.

Ўқув-машғулоти босқичи (2 йилдан кўп ўқув – чуқурлаштирилган машғулотлар босқичи).

Вазифалари ва машғулотнинг нисбий йўналтирилиши:

• 
  техникани такомиллаштириш;
  
• 
  тактик билимларни эгаллаш;
  
• 
  махсус жисмоний сифатларни ўстириш;
  
• 
  функционал тайёргарлик даражасини ошириш;
  
• 
  мумкин бўлган машғулот ва мусобақа юкламаларини эгаллаш;
  
• 
  мусобақа тажрибасини орттириш;
  
• 
  илк ютуқлар даражасига хос бўлган спорт натижаларига эришиш (оммавий разрядлар, биринчи, СУН).
  

Спортда камолотга эришиш ва Олий спорт маҳорати босқичлари.
Вазифалари ва машғулотнинг нисбий йўналтирилиши:

• 
  спорт тури техника ва тактикасини такомиллаштириш;
  
• 
  махсус жисмоний сифатларни ўстириш;
  
• 
  катта ҳажмдаги машғулот юкламаларини ўзлаштириш;
  
• 
  юқори даражадаги ютуқларга эришиш (биринчи, СУН, СУ ва ХТСУ меъёрларини бажариш);
  
• 
  мусобақа тажрибасини эгаллашни давом эттириш.
  

3.