Спорт психологияси 1-маъруза спорт психологиясининг

23 МАВЗУ
РЕАКЦИЯЛАР ВА УЛАРНИНГ СПОРТЧИНИ ТЕХНИК ТАЙЁРЛАШДАГИ АҲАМИЯТИ
РЕЖА

1. 
   Реакциялар ва уларнинг спортчини техник тайёрлашдаги аҳамияти.
   
2. 
   Реакциялар тўғрисида тушунча.
   
3. 
   Реакциянинг типлари
   

Реакциялар тўғрисида тушунча. Онгли равишдаги иродавий хатти-ҳаракатлар спорт фаолиятида катта ўринни тутар экан, аксарият ҳолларда улар реакциялар жараёни шаклида намоён бўлади.
Реакция дейилганда спортчи томонидан бирор бир қўзғатувчига жавоб тарзида амалга ошириладиган онгли хатти-ҳаракат тушунилади. Бунда спортчи олдиндан ўзи дуч келадиган қўзғалиш ҳақида билади ва мазкур қўзғалишга ўзига хос тарзда жавоб қайтаришга тайёрланади.
Реакция жараёнларининг фарқли жиҳатлари сифатида уларнинг қисқа вақтли эканлигини айтиш мумкин. Реакциялар белгиланган хатти-ҳаракатлар тизими билан чегараланган бўлиб, улар нисбатан қисқа вақт ичида ўтиб боради.
Реакция жараёнининг тузилиши (структураси). Умумий тарзда айтганда, реакция жараёни олдиндан маълум бўлган шартли қўзғалишни идрок этиб, унга мувофиқ жавоб хатти—ҳаракатларни бажаришдан иборатдир. Реакция жараёни тузилишида 3 та даврни ажратиб кўрсатиш мумкин (9-расм). Бу даврлар қуйидагилардир: дастлабки, марказий ва якуний давр.



9-расм. Оддий реакция схемаси:
А- реакция жараёнининг дастлабки даври; Б- марказий даври (латент, яширин); В- якуний (эффектор) даври;
1- сенсор, 2- ассоциатив, 3- латент даврининг мотор лаҳзалари;
! – дастлабки сигнал (“Диққат!”)
а – ижро этиш сигнали(“Марш”)
б – ҳаракатнинг бошланиши


Реакциянинг дастлабки даври.
Стартдан чиқиш билан юқорида келтирилган мисолдан кўриниб турибдики, ушбу давр дастлабки сигнал(“Диққат!”)дан то ижро этиш сигнали (“Марш”)гача бўлган вақт оралиғини ташкил қилади. Реакциянинг дастлабки даври сигнални кутиш ва унга жавобан ҳаракатланишга тайёргарликни қамраб олади.