Siyosatshunoslik

partiyasi nazarda tutilmoqda. — Muallif.) bergan bayonotida bil- 
dirgan edi. Turkiston xalqi bul usulda bundan 31 yil awal o‘zi- 
ning buyuk jamoat va siyosat xodimidan ayrilgan»1.
0 ‘limi oldidan «Biz o‘z qismatimizni bilamiz, ammo be- 
chora xalqimizga o ‘z hayotimizda nima qilishimiz mumkin 
bo'lsa, shuni qilganimizni his etish bilan faxrlanganimizdan 
o‘limni ham xotiijam kutmoqdamiz..., agar bizning hayotimiz 
hurriyat va xalqning baxt-saodati uchun qurbonlik sifatida kerak 
bo‘lsa, biz o‘limni ham xursandchilik bilan kutib olamiz»2, degan
1 
Каримов H.
Бе\будийнинг сунгги кунлари / / Tafakkur. - 2005. — №3. — В.
70-71.
2 KflcuMoe Б.
Маслакдошлар. Бе^будий, Ажзий, Фитрат. — Т., 1994. — В. 39.
91

---

mardona so‘zlarni aytgan muftiy Mahmudxo‘ja Behbudiyning 
hayoti va ijodiy merosi hozirgi mustaqillik sharoitida ham 
yoshlarimizda, xususan, huquqni muhofaza qiluvchi idoralar 
xodimlari dunyoqarashida yurt uchun, xalq uchun fidoyilik 
ko‘rsatishda ibrat namunasi bo‘lib qoladi.
XIX asr oxirlarida Turkistondagi uyg‘onish davrini boshlab 
bergan jadidlardan yana biri 
M unawarqori Abdurashidxon
bo'lib, u 1878-yilda Toshkentning Shayhontohur dahasidagi Dar- 
xon mahallasida mudarris oilasida tavallud topgan. Toshkent- 
dagi Yunusxon madrasasida, so‘ngra Buxoroda oliy tahsil olib 
«hofizi Qur’on» bo‘lgach, XIX asming 90-yillari oxirlarida ja­
didchilik harakatiga qo‘shiladi. 1901-yilda Toshkentda birin- 
chilardan bo‘lib «usuli jadid» maktabini ochadi.
Munawarqori XX asr boshidagi ijtimoiy-siyosiy tafakkur- 
ning, milliy-ozodlik harakatining eng e’tiborli namoyandalari- 
dan bo‘lganligi uchun ham 1921-yilda uning nomzodi «Turkis­
ton milliy birligi» nomli yashirin harakatning raisligiga qo‘yil- 
gan. Biroq u hech qachon isyonga, qo‘zg‘olonga da’vat qilgan 
emas. To‘g‘ri, u «Haq olinur, berilmas»1, deb yozdi. Lekin bu 
haqni ilm-ma’rifatni, fan-texnikani egallash, ma’rifiy-madaniy 
vositalami ishga solish orqaligina qo‘lga kiritishni maqsadga 
muvofiq deb topdi.
Munawarqori siyosat bilan jiddiy shug‘ullangan pragmatik 
shaxs edi. Masalan, 1917-yilda tarix turkistonliklarga mustaqil- 
likni qo‘lga kiritish va munosib idora usulini o‘rnatishdek noyob 
imkoniyatni berganida bir guruh kishilar xonlikni tiklash, 
Xudoyorxonning o‘g‘li Muhammad Aminbekni xon qilib ko‘ta- 
rish fikrida bo‘lishganda, ikkinchi bir guruh rivojlangan mam- 
lakatlardan o‘rganish, andoza olish yo‘llarini qidirgan edi. 
Shulardan biri bo‘lgan Munawarqori 1917-yil voqealaridan 
ancha oldin Finlyandiyaga borib, fin idora usulini o‘iganib kelgan 
edi.