Siyosatshunoslik

1 
Абдураитдхонов М.
Хотираларимдан / / Жадидчилик: исло^от, янгила-
ниш, мустакдплик ва тарак^иёт учун кураш. Даврий туплам. — Т., 1999. -
№1. - В. 202.
93

---

bilan shulardan 15 kishi otib o‘ldirishga, 31 kishi 10 yil, 19 kishi 
5 yil, 14 kishi 3 yil qamoqqa hukm qilinadi, 1 kishi 1 yilga 
Omskka surgunga yuboriladi, 3 kishi yurtidan badarg‘a etiladi1.
Munawarqori Abdurashidxonov Salimxon Tillaxonov, Said 
A hroriy, 
T angriqul 
hoji 
M aqsudov, 
N a jm id d in
Shermuhammedovlar bilan birga 1931-yilning 23 mayida 
Moskvaning mashhur Butirkasida otilib, Vagankovo qabristoniga 
pinhona ko‘mildi va bu ma’lumotlar Rossiya matbuotida 1992- 
yilning 25-mayida, rosa 61-yildan keyin oshkor qilindi. 
0 ‘zbekistonda bundan ham keyinroq — 1997-yilda m a’lum 
bo‘ldi. Holbuki, uning qatli haqidagi xabar dunyoga 1933- 
yildayoq tarqalgan edi. Mustafo Cho‘qayevning Parijda nashr 
qilib turgan «Yosh Turkiston» jumali o'zining 1934-yil yanvar 
sonida Turkiston ziyolilari boshiga tushgan bu musibatdan jahon 
jamoatchiligini xabardor qildi. U haqda maqola va xotiralar 
chop etdi2.
Xulosa qilib aytganda, Munawarqori Abdurashidxonovning 
siyosiy-huquqiy qarashlari va hayot yo‘li XX asr birinchi cho- 
ragidagi Turkiston xalqlari ijtimoiy-siyosiy tafakkuri, madani- 
yati, ma’rifatining mumtoz va betakror namunasi bo‘lib qoldi.
Turkiston jadidchiligining taniqli namoyandalaridan yana biri 
mashhur adib va zabardast olim 
Abdurauf Fitrat
(1886—1938) 
edi. Dastlab, eski maktab, so‘ng Buxoroning mashhur Mir Arab 
madrasasida tahsil olgan Fitrat Turkiya, Hindiston, Markaziy 
Rossiya shaharlarida va Arabistonda bo‘lgan. 1909—1913-yillarda 
Istambulda o‘qigan davrida «Yosh turklar inqilobi»dan qattiq 
ta’sirlangan Fitrat siyosatga faol aralasha boshladi, bu hoi uning 
ijodida ham o‘z aksini topdi.
1913-yilda maorif va madaniy-ijtimoiy qurilish haqidagi yangi 
g'oyalar bilan ona shahri — Buxoroga qaytib kelgan bu yosh 
jadid qisqa muddatda Buxoro jadidchilik harakatining yetuk 
vakillaridan biriga aylandi. Fitratning o‘sha davrdagi siyosiy 
qarashlari «Rahbari najot» (1915), «Oila» (1915), «Begijon» 
(1916), «Mavludi sharif» (1916), «Abo Muslim» kabi asarlarida